Charakterystyka

Opcje to pochodne instrumenty finansowe, których wartość zależy od instrumentów bazowych, skutkujące prawem dla posiadacza opcji do zakupu (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży) określonego instrumentu bazowego po ustalonej cenie w dniu wykonania opcji. Drugą stroną transakcji (sprzedającym) jest tzw. wystawca opcji.  Wystawca opcji kupna ma obowiązek sprzedać, a wystawca opcji sprzedaży ma obowiązek kupić określony instrument bazowy, po określonej cenie, w określonym czasie. Z jednej strony jest zatem prawo, a z drugiej – zobowiązanie; różne są zatem profile zysku i ryzyka wystawcy oraz posiadacza opcji. Innymi słowy: opcje charakteryzują się niesymetrycznością profili zysku i ryzyka. Dokonując transakcji na opcjach inwestor nie przenosi praw majątkowych do instrumentów bazowych. Kupno opcji, której instrumentem bazowym jest inny instrument finansowy (np. akcje lub waluta), nie jest równoważny zawarciu analogicznej transakcji, której przedmiotem byłby ten instrument bazowy (np. kupno akcji).

Wystawienie opcji wiąże się z koniecznością wniesienia zabezpieczenia, którego wysokość określa właściwa izba rozliczeniowa. Z kolei kupno opcji wymusza konieczność zapłacenia premii sprzedającemu. W przypadku opcji notowanych na GPW, premia stanowi równowartość kursu transakcyjnego przemnożonego przez mnożnik określony w warunkach obrotu. Wartość mnożnika różni się w zależności od typu instrumentu bazowego.

Wartość opcji nie zależy jedynie od wartości instrumentu bazowego, ale także od takich czynników jak:

• kurs wykonania,
• termin do wygaśnięcia,
• wysokość stopy procentowej dla aktywów uznawanych za pozbawione ryzyka,
• wysokość dywidendy (o ile jest wypłacana) z instrumentu bazowego,
• zmienność instrumentu bazowego.

Inwestor wystawiający opcję narażony jest na utratę kwoty przewyższającej wartość depozytu w przypadku niekorzystnej zmiany ceny opcji.

Funkcjonowanie

Cena opcji jest zależna od ceny lub wartości instrumentu bazowego, ale również od czynników wymienionych wyżej. Wzrost ceny / wartości instrumentu bazowego generalnie wpływa pozytywnie na cenę opcji kupna i negatywnie na cenę opcji sprzedaży. Spadek ceny / wartości instrumentu bazowego generalnie wpływa pozytywnie na cenę opcji sprzedaży i negatywnie na cenę opcji kupna. W przypadku posiadacza opcji, w pozytywnych warunkach rynkowych, kiedy cena opcji rośnie, wartość inwestycji rośnie, natomiast w negatywnych warunkach rynkowych, kiedy cena opcji zniżkuje, wartość inwestycji maleje. Odmiennie jest w przypadku wystawcy opcji: w pozytywnych warunkach rynkowych, kiedy cena opcji maleje, wartość inwestycji rośnie, natomiast w negatywnych warunkach rynkowych, kiedy cena opcji rośnie wartość inwestycji maleje. Należy mieć na uwadze, że ze względu na konstrukcję opcji zmiany ceny lub wartości instrumentu bazowego i cen opcji nie są związane zależnością prostą, są uwarunkowane typem opcji (kupna, sprzedaży) oraz pozostałymi opisanymi wyżej czynnikami.

Ryzyka

Z inwestowaniem w opcje związana jest część ryzyk opisanych wcześniej w odniesieniu do innych instrumentów finansowych, tj.:

• ryzyko dźwigni finansowej,
• ryzyko przyszłego kształtowania się kursu,
• ryzyko płynności instrumentu finansowego,
• ryzyko zawieszenia obrotu lub wykluczenia instrumentu finansowego z obrotu,
• ryzyko dywidendy,
• ryzyko walutowe,
• ryzyko nieuzupełnienia lub nieterminowego uzupełnienia zabezpieczenia do poziomu wymaganego przez DM.

Z inwestowaniem w opcje związane jest również:

• ryzyko instrumentu bazowego – wynika z ryzyk dotyczących instrumentu finansowego, którego kwotowania stanowią podstawę wyceny lub rozliczenia opcji,
• ryzyko zmienności – zmienność instrumentów pochodnych, w tym opcji, może być zdecydowanie wyższa niż zmienność instrumentu bazowego,
• ryzyko nieograniczonej straty – w przypadku wystawienia opcji występuje zagrożenie, że strata może być nieograniczona,
• ryzyko upływu czasu – cena opcji jest uzależniona od czasu, jaki pozostał do wygaśnięcia opcji. Zbliżanie się terminu wygaśnięcia opcji może powodować spadek wartości opcji nawet przy niezmienionym poziomie ceny instrumentu bazowego. Upływ czasu działa więc na niekorzyść nabywców opcji kupna i nabywców opcji sprzedaży.