Wyniki badań raportu - Raport MŚP - Bank Pekao S.A.

INTERAKTYWNY SPIS TREŚCI

Wstęp

Autor:
Tomasz Kierzkowski, Konsultant

Jubileuszowa, dziesiąta edycja Raportu

Bank Pekao już po raz dziesiąty przygotował kompleksowe badanie polskich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Tak jak w poprzednich latach, we wrześniu i październiku 2019 roku firma badawcza PBS sp. z o.o. przeprowadziła wywiady telefoniczne, które są podstawą do opracowania naszego Raportu. Badanie ankietowe prowadzone jest zawsze na losowo wybranej grupie polskich firm. Warto podkreślić, że nie jest ono przeprowadzane wśród klientów Banku Pekao, ale wśród przedsię-biorstw wybranych do badania przez niezależną firmę badawczą z baz danych obejmujących wszystkie działające w Polsce firmy.

Najbardziej aktualny i kompleksowy obraz sytuacji polskich firm

Celem Raportu jest analiza sytuacji polskich przedsiębiorstw w różnych aspektach ich działalności. Dzięki temu, że wyniki badania prezentowane są zaledwie w 3–4 miesiące po zakończeniu badania, osoby zainteresowane kondycją polskich firm otrzymują jedne z najbardziej aktualnych i kompleksowych danych dostępnych na rynku. Duża grupa badawcza (blisko 7,5 tysiąca firm, z czego większość to mikroprzedsiębiorstwa, szczególnie słabo uwzględniane w innych opracowaniach) pozwala na bardzo wysoką reprezentatywność badania nie tylko na poziomie ogólnopolskim, ale także regionalnym i branżowym. Głównym wynikiem Raportu jest „Ogólny Wskaźnik Koniunktury”, który powstaje w oparciu o kilka składowych obrazujących nastroje przedsiębiorstw w okresie ostatniego roku oraz w perspektywie kolejnych 12 miesięcy. Raport prezentuje także informacje na temat inwestycji, innowacyjności, eksportu, finansowania i wielu innych aspektów działalności polskiego biznesu.

Od dwóch lat badaniem objęte są również firmy średnie

W celu dostarczenia jeszcze lepszego obrazu sektora polskich przedsiębiorstw, od ubiegłego roku wywiady prowadzone są nie tylko z właścicielami mikro i małych firm, ale także z osobami reprezentującymi firmy średnie (np. z członkiem zarządu, dyrektorem finansowym, główną księgową). Dzięki temu od roku 2018 Raport przedstawia sytuację całego sektora MŚP, który obejmuje 99,8% wszystkich aktywnych przedsiębiorstw działających w kraju. W tym roku przebadano 7 418 firm, w tym 6 009 mikro, 907 małych oraz 502 firmy średnie.

Pytania, na które przedsiębiorcy odpowiadają już od 10 lat

Podstawą do prowadzenia badań w 2019 r. była ankieta, która składała się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza z nich zawierała 56 pytań sformułowanych w identyczny sposób jak w każdej z poprzednich edycji raportu. Dzięki tej powtarzalności pytań, w kolejnych podrozdziałach przedstawiono nie tylko wyniki najnowszego badania, ale zestawiono je z wynikami badań z lat poprzednich, zarówno na poziomie ogólnopolskim, jak również w podziale na województwa, branże (produkcja, usługi, handel, budownictwo) oraz wielkość firm (mikro, małe, średnie). W rozdziale X trendy za lata 2010–2019 są pokazane także dla każdego z 73 podregionów (grup powiatów). Ze względu na brak technicznych możliwości prezentacji na mapach wszystkich dotychczasowych wyników badań, wartości indeksów są ograniczone do ostatnich sześciu edycji badań. Aby zapoznać się z indeksami z lat 2010–2013, należy wejść na stronę internetową Banku, gdzie zamieszczono zarówno wszystkie edycje Raportów, jak również interaktywną prezentację wyników 10. edycji badania (www.pekao.com.pl/raport-msp).

Inwestycje w rozwój tematem specjalnym

Druga część ankiety składała się z 16 pytań związanych z tematem specjalnym. Począwszy od drugiej edycji Raportu, więcej uwagi poświęcamy wybranemu tematowi, istot-nemu z punktu widzenia przedsiębiorców. W roku 2011 analizowaliśmy środki pomocowe dla mikro i małych firm, w roku 2012 przyglądaliśmy się e-gospodarce, rok póź-niej eksportowi, w roku 2014 innowacjom w mikro i małych przedsiębiorstwach. W roku 2015 badaliśmy firmy rozpoczynające działalność gospodarczą, w 2016 inwestycje w mikro i małych firmach, w 2017 technologie cyfrowe, a w roku 2018 powróciliśmy do tematu ekspansji zagranicznej w mikro, małych oraz średnich firmach. Mając na uwadze potrzebę wdrożenia w polskich firmach najnowocześniejszych technologii pozwalających na zwiększenie konkurencyjności rodzimej gospodarki oraz sprostanie potrzebom zmieniającego się rynku, tematem specjalnym 10. edycji Raportu są inwestycje polskich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.

Struktura Raportu

Ponieważ pytania zadawane respondentom dotyczą różnych obszarów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, rozdział podzielony jest na osiem podrozdzia-łów – bloków tematycznych:

  1. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Firm.
  2. Ocena sytuacji gospodarczej przez firmy.
  3. Sytuacja finansowa firm.
  4. Zatrudnienie w firmach.
  5. Dostępność zewnętrznego finansowania dla firm.
  6. Eksport firm.
  7. Innowacyjność firm.
  8. Ocena otoczenia biznesu przez firmy.

Wyniki badania są prezentowane w układzie krajowym, wojewódzkim, subregionalnym (te ostatnie, w rozdziale X), branżowym (produkcja, usługi, handel, budownictwo) oraz w podziale na mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa.

Ze względu na fakt, że jednym z celów inwestycji jest pozyskiwanie nowych klientów także na rynkach zagranicznych, podobnie jak w roku ubiegłym, średnie wartości indeksów są zestawione z indeksami dla firm działających na obszarze międzynarodowym.

W przypadku Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, który w syntetyczny sposób pokazuje nastroje firm w okresie ostatnich 12 miesięcy i w perspektywie kolejnych 12 miesięcy, analiza została dodatkowo rozszerzona o okres funkcjonowania firmy, obszar jej działania, wielkość przychodów, liczbę pracujących oraz lokalizację siedziby firmy (w mieście lub na obszarach wiejskich).

Chcąc umożliwić czytelnikom dobrą porównywalność kolejnych edycji, wyniki za lata 2010–2019 prezentowane są w odniesieniu do populacji mikro i małych firm. Obecna edycja raportu umożliwia także porównanie wyników średnich firm z ocenami ubiegłorocznymi.

Ze względu na jubileuszowy charakter tegorocznego Raportu, na wykresach pokazujących wskaźniki za okres 2010–2019 dodano także ich średnie wartości z okresu 10 lat badań.

Ponieważ tematem specjalnym Raportu są inwestycje, wyniki badania dotyczące tego obszaru, zawierające zarówno analizę odpowiedzi przedsiębiorców na standardowe pytania o inwestycje, zadawane każdego roku, jak również na pytania dodatkowe, które znalazły się wyłącznie w tegorocznej ankiecie, zostały zamieszczone w rozdziale VII.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ogólny Wskaźnik Koniunktury

Jednym z głównych celów Raportu jest analiza kondycji polskich przedsiębiorstw. Analiza ta oparta jest na badaniu nastrojów polskich przedsiębiorców. Syntetyczną miarą tych nastrojów jest Ogólny Wskaźnik Koniunktury Firm, który prezentuje ocenę przedsiębiorców odnośnie warunków do prowadzenia biznesu i sytuacji firmy.

Ogólny Wskaźnik Koniunktury Firm jest kalkulowany w oparciu o odpowiedzi przedsiębiorców na osiem pytań dotyczących:

  • oceny ostatnich 12 miesięcy (wskaźnik „-12 miesięcy”) oraz
  • perspektyw rozwoju w okresie kolejnych 12 miesięcy (wskaźnik „+12 miesięcy”).

Pytania te dotyczą:

  1. Sytuacji polskiej gospodarki,
  2. Sytuacji branży, w której działa firma,
  3. Sytuacji firmy,
  4. Przychodów firmy,
  5. Wyniku finansowego firmy,
  6. Długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane przez firmę towary lub usługi,
  7. Zatrudnienia w firmie,
  8. Dostępności zewnętrznego finansowania.

Autorzy niniejszego opracowania zdecydowali, aby do Wskaźnika nie był wliczany indeks oceny przychodów z eksportu, ponieważ eksport prowadzi tylko część polskich firm. Wskaźnik ten zaprezentowano osobno w podrozdziale poświęconym eksportowi.

Ze względu na chęć zachowania porównywalności danych z poprzednimi edycjami Raportu, Ogólny Wskaźnik Koniunktury przedstawiono w oparciu o wyniki badania mikro i małych firm, które stanowią ponad 90% ankietowanych firm. Indeks ten w dalszej części Raportu jest nazywany Ogólnym Wskaźnikiem Koniunktury Mikro i Małych Firm. Analogiczny wskaźnik dla średnich przedsiębiorstw zaprezentowano w innym miejscu niniejszej publikacji.

W sąsiednim łamie przytoczono osiem pytań, które zadawano wszystkim respondentom uczestniczącym w tegorocznym badaniu. Oznacza to, że Ogólny Wskaźnik Koniunk-tury Mikro i Małych Firm został wyliczony na podstawie 110 656 indywidualnych odpowiedzi, z czego 55 328 odpowiedzi dotyczyło oceny ostatnich 12 miesięcy (osiem pytań zadanych 6 916 mikro i małym firmom). Pozostałe 55 328 odpowiedzi stanowiły ocenę przyszłych 12 miesięcy. Wyliczenie Ogólnego Wskaźnika Koniunktury dla grupy średnich przedsiębiorstw oparto o 8 032 odpowiedzi udzielonych przez ich przedstawicieli.

Jak interpretować Ogólny Wskaźnik Koniunktury?

Każde z wyżej wymienionych pytań ma identyczny zestaw odpowiedzi, którym przyporządkowana jest następująca liczba punktów:

  • duże pogorszenie – 50 punktów
  • pogorszenie – 75 punktów
  • bez zmian – 100 punktów
  • polepszenie – 125 punktów
  • duże polepszenie – 150 punktów

Oznacza to, że w najbardziej pesymistycznym wariancie Wskaźnik może osiągać 50 punktów, w najbardziej optymistycznym 150 punktów. Poziomem neutralnym Wskaźnika jest 100 punktów.

Wskaźniki obliczane są dla każdego z poszczególnych ww. pytań:

  • dla oceny ostatnich 12 miesięcy (-12 miesięcy),
  • dla oceny perspektyw na kolejne 12 miesięcy (+12 miesięcy).

Jak wspomniano, ankieta była przeprowadzona we wrześniu i październiku, więc z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że ocena za poprzednie 12 miesięcy w dużej mierze dotyczy oceny roku 2019, a ocena perspektyw odnosi się do roku 2020.

Średnia z obu wskaźników (-12 miesięcy i +12 miesięcy) określana jest jako Ogólny Wskaźnik dla danego obszaru.

Średnia z Ogólnych Wskaźników dla ww. ośmiu obszarów tworzy Ogólny Wskaźnik Koniunktury Firm.

Rekordowe wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury w 2019 r.

Rok 2019 okazał się rekordowy pod względem wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm. Zarówno indeks za ostatnie 12 miesięcy (102,2 pkt.), jak również wskaźnik opisujący perspektywy na najbliższy rok (102,9 pkt.) osiągnęły najwyższe wartości w 10-letniej historii badania (Wykres 25). Średnia wartość Wskaźnika musi być w takiej sytuacji również rekordowa (102,6 pkt.), po raz trzeci z rzędu przekraczając poziom 100 punktów.

 

Wykres 25. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm w latach 2010–2019

Indeksy wyższe od neutralnego poziomu 100 punktów oznaczają, że przedsiębiorcy nie tylko pozytywnie ocenili swoją sytuację w roku 2019, ale także z optymizmem patrzą na nadchodzący rok 2020.

Zestawiając tegoroczne wskaźniki z tymi z roku 2012, kiedy przedsiębiorcy najsłabiej ocenili koniunkturę, różnica między nimi sięga nawet 15 punktów (87,6 pkt. wobec 102,2 pkt. dla oceny ostatnich 12 miesięcy).

Pozytywny kierunek zmian na coraz bardziej stabilnym rynku

Warto także zwrócić uwagę na trzy dodatkowe kwestie. Po pierwsze, oba indeksy są o ponad 2 punkty wyższe od wskaźników z ubiegłego roku, co sugeruje sporą, pozytywną zmianę ocen przedsiębiorców dotyczących sytuacji swoich firm i warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

Po drugie, nastąpiła stabilizacja sytuacji na rynku, czego przejawem jest utrzymująca się od ubiegłorocznego badania (a zapoczątkowana w roku 2016) bardzo niewielka, nieprzekraczająca 0,7 pkt. różnica pomiędzy wskaźnikiem za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy. Taki układ indeksów oznacza, że w ocenie przedsiębiorców w perspektywie kolejnego roku warunki, w których będą funkcjonowały ich firmy nie zmienią się znacząco w stosunku do tych obserwowanych w ostatnich 12 miesiącach. W poprzednich latach różnica pomiędzy Ogólnym Wskaźnikiem Koniunktury za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy była znacznie większa i przekraczała nawet 8 punktów.

Po trzecie, ocena ostatnich 12 miesięcy okazała się wyższa od prognoz z ubiegłorocznego badania. Przedsiębiorcom powodziło się zatem lepiej niż się tego spodziewali rok wcześniej. Taka sytuacja zdarzyła się poprzednio tylko w roku 2017. W pozostałych latach rzeczywistość okazywała się gorsza od prognoz z poprzedniego roku.

Mimo oczekiwanego spowolnienia gospodarczego, przedsiębiorcy z optymizmem patrzą na rok 2020

W okresie 2010–2015 Ogólny Wskaźnik Koniunktury był dobrym prognostykiem rozwoju gospodarczego w kolejnym roku. Porównując wahania Wskaźnika za ostatnie i przyszłe 12 iesięcy z rzeczywistym wzrostem produktu krajowego brutto (Wykres 26), widać było dobrą korelację danych. Dotyczy to zwłaszcza Wskaźnika wyprzedzającego, którego wartość na poniższym wykresie jest przesunięta o jeden rok do przodu, tak aby możliwe było porównanie rzeczywistego wzrostu PKB w danym roku z prognozą ogólnej sytuacji z badania przeprowadzonego rok wcześniej.

Wykres 26. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm a wzrost PKB w latach 2010-2020

Korelacja ta uległa zauważalnemu zaburzeniu w odniesieniu do prognoz wzrostu PKB na rok 2016 – wzrost PKB był niższy rok do roku, pomimo optymistycznych prognoz przedsiębiorców. Nie sprawdziły się także prognozy na 2017 rok – były one niższe niż rok wcześniej, a tymczasem wzrost PKB był większy. Sytuację gospodarki w roku 2018 i 2019 przedsiębiorcy przewidzieli jednak dobrze. Wzrost PKB o 5,1% w roku 2018 był powiązany z najwyższym w tamtym okresie wskaźnikiem wyprzedzającym. Z kolei w roku 2019 wzrost PKB był niższy niż w roku poprzednim, co także dobrze współgrało z zachowaniem się Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, którego wartość zmniejszyła się w stosunku do roku 2018.

Warto także zauważyć, że rok temu wzrost PKB w roku 2019 prognozowano na poziomie 3,5%. Obecnie te prognozy zostały podniesione o 1 punkt procentowy do 4,5%, co może tłumaczyć dlaczego rzeczywisty wskaźnik koniunktury za rok 2019 na poziomie 102,2 punktów okazał się wyższy od jego oczekiwanej wartości z ubiegłorocznego badania (100,6 punktów).

Jeśli chodzi o rok 2020, to widzimy sporą rozbieżność pomiędzy Ogólnym Wskaźnikiem Koniunktury Mikro i Małych Firm a prognozą wzrostu PKB. O ile bowiem wyliczany przez Bank Pekao indeks wyprzedzający dla roku 2020 jest wyższy o ponad 2 punkty od indeksu z roku 2019, ekonomiści Banku zakładają, że w roku 2020 wzrost gospodarczy będzie niższy o 0,8 punktu procentowego w stosunku do roku 2019. Gdyby prognozy makroekonomiczne się sprawdziły, przyszłoroczny wskaźnik koniunktury na poziomie 102,9 punktów może okazać się trudny do osiągnięcia. Aczkolwiek patrząc na relację PKB i Ogólnego Wskaźnika Koniunktury w początkowym okresie badań, wielkość wzrostu gospodarczego nie musi przekładać się na nastroje przedsiębiorców.

 

Komentarz makroekonomiczny
Adam Antoniak, Starszy Ekonomista, Biuro Analiz Makroekonomicznych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Pomimo coraz wyraźniejszych sygnałów spowolnienia koniunktury w Polsce i na świecie, firmy z sektora MŚP wciąż pozytywnie patrzą w przyszłość. W dużej mierze jest to konsekwencją ich mniejszej ekspozycji na słabnący popyt zagraniczny niż w przypadku większych firm, natomiast większej na wciąż względnie silny popyt wewnętrzny. Na tle prognozowanego przez nas spowolnienia krajowego wzrostu gospodarczego badane firmy oceniają przyszłą koniunkturę bardzo optymistycznie."

Najwyższa w historii ocena 7 z 8 obszarów tworzących Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm

Ogólny Wskaźnik Koniunktury składa się ze średniej z ośmiu pytań dotyczących różnych obszarów związanych z oceną warunków prowadzenia biznesu. Wykres 26 prezentuje porównanie tych ocen rok do roku dla każdego z pytań, a w dalszej części tego rozdziału poszczególne obszary zostaną omówione bardziej szczegółowo.

W każdym z ośmiu obszarów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury odnotowano poprawę w stosunku do roku poprzedniego. Wyprzedzając już szczegółowe omówienie poszczególnych indeksów, należy podkreślić, iż dla siedmiu wskaźników odnotowano najwyższe średnie wartości w 10-letniej historii badań. Wyjątkiem jest jedynie ocena sytuacji gospodarczej, która była wyższa w roku 2017.

Wykres 27. Porównanie indeksów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm w roku 2018 i 2019

W stosunku do roku 2018 wskaźniki zwiększyły się na wszystkich ośmiu polach. Największe wzrosty wystąpiły w obszarach związanych bezpośrednio z działalnością firm: chodzi o ocenę sytuacji firmy, wysokość jej przychodów oraz wynik finansowy. Indeksy te nie tylko zwiększyły się o około 4 punkty w stosunku do roku poprzedniego, ale także osiągnęły niespotykany do tej pory poziom 106–107 punktów, co świadczy o bardzo dobrej kondycji mikro i małych przedsiębiorstw.

Najmniejsze wzrosty w skali rok do roku, których wartość nie przekroczyła 1 punktu, odnotowano w trzech obszarach: ogólna sytuacja gospodarcza, długość oczekiwania za zapłatę oraz dostępność zewnętrznego finansowania. Dodatkowo w przypadku dwóch pierwszych wskaźników nie udało się im przebić neutralnego poziomu 100 punktów.

Wyniki badania na poziomie wojewódzkim prezentuje Mapa 18 zamieszczona na następnej stronie. Przedstawia ona wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm dla 16 województw.

 

Mapa 18. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm

Przedsiębiorcy z Podkarpacia najlepiej ocenili sytuację swoich firm

Wielkości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm zmieniają się dość dynamicznie rok do roku. W poprzednim badaniu największymi optymistami byli przedsiębiorcy z województwa świętokrzyskiego, gdzie średnia wartość Wskaźnika wyniosła 103,7 punktu. W najnowszym badanie nastroju w tym regionie zdecydowanie się pogorszyły, gdyż wskaźnik za ostatnie 12 miesięcy jest najsłabszy w grupie 16 polskich województw (98,1 punktów). Świętokrzyskie jest obok województwa kujawsko-pomorskiego jedynym regionem, w którym indeks -12 miesięcy nie osiągnął poziomu 100 punktów. Są to też jedyne województwa, w których wartość tegorocznego indeksu oceniającego ostatnie 12 miesięcy okazała się niższa od prognoz z roku 2018 roku (w przypadku świętokrzyskiego różnica ta wynosi aż ponad 6 punktów).

Na przeciwległym biegunie znalazło się województwo podkarpackie. W regionie podkarpackim zarówno wskaźnik za ostatnie 12 miesięcy (105,6 pkt.), jak również indeks wyprzedzający (106,4 pkt.) były najwyższymi odczytami w skali całego kraju. W przypadku Podkarpacia to trzeci rok z rzędu, kiedy średnia wartość Ogólnego Wskaźnika Koniunktury przekroczyła poziom 100 punktów.

Bardzo dobrze swoją sytuację ocenili także mikro i mali przedsiębiorcy z województwa dolnośląskiego, gdzie indeksy -12 miesięcy oraz +12 miesięcy wyniosły odpowiednio 104 oraz 104,9 punktów.

Przedsiębiorcy ze wszystkich regionów z optymizmem patrzą na rok 2020

We wszystkich województwach, za wyjątkiem świętokrzyskiego, wysokość wskaźnika - 12 miesięcy była wyższa niż w roku 2018. W województwach łódzkim oraz opolskim był on o około 5 punktów większy w stosunku do roku ubiegłego.

Jeszcze lepiej kształtują się perspektywy na kolejne 12 miesięcy, gdyż we wszystkich regionach Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm przekracza 100 punktów. Najniższy jest w województwie kujawsko-pomorskim (100,2 pkt.), najwyższy w podkarpackim.

Średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm najwyższy w 13 województwach

Bardzo dobrze kształtuje się także średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm. We wszystkich regionach, za wyjątkiem świętokrzyskiego i kujawsko-pomorskiego, jest on wyższy od 100 punktów. Warto zauważyć, że w 13 województwach odnotowano rekordowe poziomy Wskaźnika. W poprzednich latach jego wartość była wyższa jedynie w województwie świętokrzyskim (2017 i 2018), podlaskim i warmińsko-mazurskim (2017).

Budownictwo od trzech lat znajduje się w najlepszej kondycji, ale w każdej z branż indeksy przekroczyły 100 punktów

Co roku Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm wyliczany jest dla czterech branż: produkcji, handlu, usług oraz budownictwa. Wyliczenia te zaprezentowaliśmy w Tabeli 11. W tym roku doszło do niespotykanej do tej pory sytuacji: wskaźniki za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy dla każdej z branż przekroczyły neutralny próg 100 punktów. Stało się to możliwe, ponieważ oba typy indeksów wzrosły w stosunku do ubiegłorocznego badania we wszystkich branżach, w tym również w branży handlowej, której przedstawiciele do tej pory raportowali najniższe poziomy optymizmu. Przedsiębiorstwa handlowe bardzo dobrze wykorzystują zatem ostatnie lata wzrostu napędzanego konsumpcją.

Tabela 11. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm według branży, okresu funkcjonowania, obszaru działania i lokalizacji

Zdecydowanie najlepiej swą sytuację oceniają przedsiębiorcy z branży budowlanej – już po raz trzeci z rzędu średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm jest w tej branży najwyższy (104 pkt.). Warto wszakże zauważyć, że wskaźnik wyprzedzający dla budownictwa, chociaż najwyższy spośród wszystkich branż, jest niższy od in-deksu za ostatnie 12 miesięcy, co może zwiastować pogorszenie sytuacji w tej branży w roku 2020.

Świetnie prezentuje się sytuacja w sektorze usług, który zanotował największy wzrost Wskaźnika w stosunku do badania z roku 2018 (o 2,7 pkt.). Najsłabiej, ale z wynikiem powyżej 100 punktów (101,2 pkt.), swoją sytuację ocenili przedsiębiorcy z branży produkcyjnej oraz handlowej.

Największy optymizm w firmach najmłodszych i działających na rynkach regionalnych

Nie zmienił się rozkład wyników w zależności od okresu działania firmy. Im dłuższy staż rynkowy przedsiębiorstwa, tym niższa wartość Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm. W tegorocznym badaniu wyniki wskaźnika wahały się od wartości 99,2 punktu dla firm działających dłużej niż 12 lat do 105,8 pkt. w przypadku przedsiębiorstw obecnych na rynku krócej niż trzy lata.

Patrząc na wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury w zależności od skali prowadzonej przez firmy działalności, wzrosty indeksu w stosunku do ubiegłego roku były bardzo równomierne, od 2 (przedsiębiorstwa działające na rynku regionalnym) do 2,4 pkt. (firmy o zasięgu międzynarodowym). Podobnie było w przypadku branż. Po raz pierwszy w historii prowadzonych przez Bank Pekao badań, we wszystkich firmach – niezależnie od wielkości rynku, na którym działają – wyliczone indeksy za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy, przekroczyły próg 100 punktów. Najwyższą wartość – 104,3 pkt. osiągnął indeks wyprzedzający mikro i małych firm o zasięgu międzynarodowym. Między innymi dzięki niemu średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury dla tych firm był w stosunku do roku 2018 wyższy od Wskaźnika dla całej populacji (Wykres 28).

Wykres 28. Średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Nie ma natomiast dużej różnicy pomiędzy indeksami mikro i małych firm działających w miastach i na obszarach wiejskich. Trochę wyższe są one dla przedsiębiorstw wiej-skich, ale różnice nie przekraczają 0,7 pkt.

Mikro i średnie firmy z najwyższymi wartościami Wskaźnika

Niezmiernie ciekawe informacje przedstawia Tabela 12, prezentująca Ogólny Wskaźnik Koniunktury w zależności od wielkości firmy. Warto przypomnieć, że w badaniach prowadzonych przez Bank Pekao wielkość firmy jest warunkowana wyłącznie liczbą zatrudnionych w niej osób.

 

Tabela 12. Ogólny Wskaźnik Koniunktury według wielkości firmy i zatrudnienia

Okazuje się, że za wzrostem Wskaźnika stoją przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa, które ze względu na swą liczebność w badanej populacji (81%) mają decydujący wpływ na wysokość Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm. W grupie najmniejszych przedsiębiorstw średnia wartość Wskaźnika zwiększyła się rok do roku o 2,3 pkt, co z kolei przełożyło się na wzrost Wskaźnika dla całej grupy mikro i małych firm o 2,2 pkt.

Znacznie słabiej otaczającą rzeczywistość oraz perspektywy na kolejne 12 miesięcy oceniły małe firmy. Oba indeksy znalazły się na poziomie poniżej 100 punktów, a średnia wartość Ogólnego Wskaźnika Koniunktury była niższa o 0,8 punktu od ubiegłorocznego wyniku.

W ubiegłym roku po raz pierwszy w badaniu uczestniczyły firmy średnie. Okazuje się, że podobnie jak w roku ubiegłym, ta grupa przedsiębiorstw zdecydowanie najlepiej oceniła zarówno ostatnie 12 miesięcy (104 punkty), jak również oczekiwania na rok 2020 (104,7 pkt.).

Dzięki prezentacji Wskaźników w podziale na liczbę pracujących w przedsiębiorstwach osób, można jeszcze lepiej ocenić nastroje w poszczególnych grupach firm. W przypadku mikroprzedsiębiorstw najlepsze oceny zostały wystawione przez firmy jednoosobowe (średni Wskaźnik na poziomie 103,4 punktów), natomiast w przypadku firm średnich były to przedsiębiorstwa największe, w których pracowało od 150 do 249 osób (107,8 pkt.). Z kolei w grupie małych firm najniższe wartości średniego Wskaź-nika wystąpiły wśród przedsiębiorstw z liczbą pracujących od 20 do 49 osób (98 punktów).

W opinii przedstawicieli średnich firm najbardziej poprawiła się sytuacja branży, w której działają oraz wynik finansowy

Podobnie jak w przypadku Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm (Wykres 27), na Wykresie 29 zestawiono osiem średnich indeksów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Średnich Firm z lat 2018 i 2019.

Wykres 29. Porównanie indeksów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Średnich Firm w roku 2018 i 2019

W sześciu obszarach tegoroczne, średnie wartości indeksów są wyższe od tych z ubiegłego roku. Podobnie jak w przypadku mikro i małych firm, średni przedsiębiorcy najle-piej ocenili obszary związane bezpośrednio z samą firmą, czyli sytuację firmy, jej przychody oraz wynik finansowy. Największe, pozytywne zmiany (różnica powyżej 2 punktów) w stosunku do badania z roku 2018 dotyczą sytuacji branży, w której działa firma, wyniku finansowego przedsiębiorstwa oraz długości oczekiwania na zapłatę. Nie zmieniła się w porównaniu z ubiegłorocznym badaniem ocena dostępności zewnętrznego finansowania. Minimalnie gorzej średni przedsiębiorcy ocenili z kolei ogólną sytuację gospodarczą (spadek o 0,3 pkt.). Niemniej w każdym z omówionych powyżej 8 obszarów, średnie wartości indeksów przekraczają 100 punktów.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena sytuacji gospodarczej

Na ocenę sytuacji gospodarczej składają się odpowiedzi respondentów na trzy pytania dotyczące:

  1. oceny ogólnej sytuacji polskiej gospodarki,
  2. oceny sytuacji branży, w której działa firma,
  3. oceny sytuacji samej ankietowanej firmy.

Ocena sytuacji polskiej gospodarki

Dobra ocena ostatniego roku w polskiej gospodarce, lekkie zaniepokojenie perspektywami na rok 2020

Tak jak to już zostało wspomniane wcześniej, ocena sytuacji polskiej gospodarki jest jedynym obszarem wchodzącym w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, który nie zanotował maksymalnych wartości w 10-letniej historii badań. Mimo to średni wynik na poziomie 97,7 pkt., a zwłaszcza ocenę ostatniego roku (100,4 pkt.) trudno uznać za słabą (Wykres 30). W obu przypadkach jest to drugi, najlepszy rezultat w okresie ostatnich 10 lat. Warto również przypomnieć, że od pierwszej edycji badania sytuacja gospodarcza kraju była najgorzej ocenianym obszarem spośród tych, które są uwzględniane do wyliczenia Ogólnego Wskaźnika Koniunktury.

 

Wykres 30. Ocena sytuacji gospodarczej w latach 2010-2019

Od ubiegłego roku zaobserwować można pewien sceptycyzm przedsiębiorców, jeśli chodzi o perspektywy dla polskiej gospodarki na czas nadchodzących 12 miesięcy. Indeksy wyprzedzające z lat 2018–2019 oscylują w okolicach 95 pkt., co świadczy o tym, że właściciele mikro i małych firm liczą się z osłabieniem skali wzrostu gospodar-czego, co jest zresztą zgodne z prognozami makroekonomicznymi. Charakterystyczne jest to, że w przypadku omawianego wskaźnika, w okresie ostatnich 4 lat indeksy +12 miesięcy są niższe (a w ostatnich 2 latach znacząco niższe) od indeksów za ostatnie 12 miesięcy, co wzmacnia tezę o oczekiwanym przez przedsiębiorców osłabieniu wzrostu gospodarczego. Jeśli jednak porównać indeks wyprzedzający z roku 2018 z faktyczną oceną polskiej gospodarki w ostatnich 12 miesiącach (100,4 pkt.), widać, że rzeczywistość okazała się znacznie lepsza niż wcześniejsze prognozy (94,7 pkt.). Być może podobnie będzie w roku przyszłym.

Duże różnice w ocenie polskiej gospodarki pomiędzy województwami

Przedsiębiorcy w poszczególnych województwach w różny sposób oceniają ostatnie i przyszłe 12 miesięcy polskiej gospodarki. Różnice pomiędzy indeksami są bowiem dość znaczne (Mapa 19). Z jednej strony mamy przedsiębiorców z Podkarpacia, którzy zdecydowanie najlepiej ocenili sytuację gospodarczą. Indeks -12 miesięcy na wartość 106,7 pkt. natomiast wskaźnik +12 miesięcy osiągnął 103,9 pkt. W tym ostatnim przypadku jest to zresztą jedyny indeks przekraczający 100 punktów. W pozostałych regio-nach właściciele mikro i małych przedsiębiorstw byli mniej optymistyczni i w żadnym z nich nie udało się osiągnąć neutralnego poziomu 100 punktów.

 

Mapa 19. Ocena sytuacji gospodarczej według województw

Na przeciwległym biegunie znaleźli się przedsiębiorcy z województwa kujawsko-pomorskiego. Znacznie gorzej niż właściciele firm z Podkarpacia ocenili oni ostatnie 12 miesięcy w polskiej gospodarce oraz jej perspektywy na kolejny rok. Indeksy osiągnęły wartość odpowiednio 96,4 oraz 90,1 punktów.

Najbardziej zmieniła się ocena polskiej gospodarki wśród mikro i małych przedsiębiorstw z województwa świętokrzyskiego. W stosunku do ubiegłorocznego badania indeksy obniżyły się o około 9 punktów.

Odmienna ocena sytuacji gospodarczej w branży produkcyjnej i budowlanej

Jeśli chodzi o ocenę sytuacji gospodarczej według branż na uwagę zasługuje rozbieżność opinii przedsiębiorców z sektora produkcyjnego oraz budowlanego (Tabela 13). Firmy produkcyjne zdecydowanie najsłabiej oceniły ten obszar. Ocena ta jest o ponad 2 punkty niższa niż w roku ubiegłym. Warto zwrócić uwagę na bardzo niski indeks wyprzedzający osiągający wartość na poziomie 92,4 pkt. Nie wydaje się to szczególnie zaskakujące zważywszy na napływające w ciągu ostatnich miesięcy informacje o osłabieniu sektora przemysłowego w Europie Zachodniej, a zwłaszcza w Niemczech, które są głównym partnerem dla wielu polskich przed­siębiorców.

 

Tabela 13. Ocena sytuacji gospodarczej według branży

Na drugim końcu skali mamy przedsiębiorstwa budowlane, które korzystają z boomu inwestycyjnego (rynek mieszkań) i w związku z tym znacznie lepiej, niż w roku poprzed-nim, oceniły sytuację polskiej gospodarki zarówno w okresie ostatnich 12 miesięcy, jak również w perspektywie roku kolejnego.

Przedsiębiorstwa usługowe i handlowe zwiększyły w stosunku do ubiegłorocznego badania swoje oceny odnośnie sytuacji gospodarczej. Średnie z indeksów miały wartość odpowiednio 98,1 oraz 96,6 punktów.

Spory spadek oceny sytuacji gospodarczej wśród małych firm, bardzo dobra ocena gospodarki przez średnie przedsiębiorstwa

Rozkład odpowiedzi na pytanie o ocenę sytuacji polskiej gospodarki jest identyczny jak w ubiegłorocznym badaniu. Najsłabiej, o 3,5 pkt. gorzej niż w ubiegłym roku, oceniły ją małe firmy (93,2 pkt.). Najlepsze oceny wystawili z kolei średni przedsiębiorcy (101,4 pkt.). Mikroprzedsiębiorcy to jedyna grupa firm, dla której średnia wartość indeksów za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy była wyższa niż w ubiegłym roku (Tabela 14).

 

Tabela 14. Ocena sytuacji gospodarczej według wielkości firmy

Od czterech lat firmy działające na rynkach międzynarodowych oceniają polską gospodarkę gorzej niż cała badana populacja

W latach 2010–2015 ocena polskiej gospodarki przez firmy działające poza granicami kraju była wyższa od średniej krajowej. Od 2016 roku jest odwrotnie – firmy działa-jące za granicą są bardziej krytyczne, jeśli chodzi o ocenę polskiej gospodarki, co ilustruje Wykres 31. W ostatnim badaniu średnia ocena wzrosła w porównaniu z rokiem ubiegłym, ale w dalszym ciągu jest ona na dość niskim poziomie. Niepokoi słaba ocena perspektyw na rok 2020 wynosząca jedynie 93,8 pkt.

 

Wykres 31. Ocena sytuacji gospodarczej w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Ocena sytuacji w branżach

Ocena sytuacji branży po raz pierwszy z ­wynikiem powyżej 100 punktów

Kolejny analizowany w naszym badaniu obszar to sytuacja branży, w jakiej działają firmy. Po raz pierwszy w dziesięcioletniej historii badań oba wskaźniki – za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy, przekroczyły poziom 100 punktów (odpowiednio 101,1 pkt. oraz 100,2 pkt.). Drugi rok z rzędu firmy lepiej oceniły przeszłość niż perspektywy na kolejny rok, niemniej w obu przypadkach wysokość indeksów wskazuje na przewagę optymistów (Wykres 32). Indeks za ostatnie 12 miesięcy jest aż o ponad 11 punktów wyższy od średniej za okres dziesięciu lat.

 

Wykres 32. Ocena sytuacji branży w latach 2010-2019

Przedsiębiorcy z Podkarpacia i Świętokrzyskiego odmiennie oceniają sytuację branży

Występują spore różnice w ocenie sytuacji branży między przedsiębiorcami działającymi w różnych regionach kraju (Mapa 20). Najwyższe oceny wystawili przedsiębiorcy z województwa podkarpackiego, dotyczą one zarówno indeksu opisującego minione 12 miesięcy (104,6 pkt.), jak również wskaźnika wyprzedzającego (106,2 pkt.). Na niekorzystne zmieniły się z kolei nastroje właścicieli firm z województwa świętokrzyskiego. O ile w ubiegłym roku sytuację w branży oceniali oni na poziomie zdecydowanie przekraczającym 100 punktów, i były to najwyższe noty wystawione przez krajowych przedsiębiorców, o tyle w najnowszym badaniu wskaźnik ten osiągnął najniższą wartość (95,8 pkt.) właśnie w regionie świętokrzyskim. Warto jednak zauważyć, że w większości województw ocena sytuacji branży, zarówno w okresie ostatnich 12 miesięcy, jak również w perspektywie kolejnego roku osiągnęła wartości powyżej 100 punktów, czego dotychczas nie odnotowano w takiej skali.

 

Mapa 20. Ocena sytuacji branży

Duże wzrosty oceny sytuacji branży we wszystkich sektorach gospodarki

Znaczącą poprawę ocen sytuacji w branżach widać także w wynikach poszczególnych gałęzi gospodarki (Tabela 15). W każdej z czterech analizowanych branż ocena zau-ważalnie się podniosła w stosunku do wyników osiągniętych w ubiegłorocznym badaniu. Wzrosty te były podobne i mieściły się w zakresie od 2,3 pkt. dla budownictwa do 3,2 pkt. dla usług. Tradycyjnie najsłabiej sytuację swojej branży ocenili przedsiębiorcy reprezentujący handel. W przypadku tej branży oba wskaźniki nie przekroczyły neutralnego poziomu 100 punktów. Warto jednakże zauważyć, że handel jest jedyną branżą, w której indeks +12 miesięcy jest większy od indeksu za ostatni rok.

 

Tabela 15. Ocena sytuacji branży według branży

Na przeciwległym biegunie badania znalazły się firmy działające w obszarze budownictwa. Ich ocena zarówno ostatnich, jak i przyszłych 12 miesięcy znacznie przekracza granicę 100 punktów. Jest to widoczne zwłaszcza w ocenie roku ubiegłego, ale perspektywy na kolejne 12 miesięcy, pomimo najwyższego indeksu w całej badanej grupie, są zauważalnie niższe. Może to świadczyć o spodziewanym pogorszeniu koniunktury.

Budownictwo od roku 2014 z najwyższymi ­ocenami sytuacji branżowej

Na Wykresie 33 zestawiono 10-letnie wyniki badania oceny sytuacji branży dla czterech analizowanych sektorów gospodarki. Warto zwrócić uwagę na dwie kwestie. Pierw-sza to postępujące w ostatnich latach zróżnicowanie wyników dla trzech branż, które przez wiele lat notowały zbliżone wartości średniego indeksu: przemysłu, budownictwa i usług. Dotyczy to zwłaszcza budownictwa, które w ostatnich trzech latach notuje zdecydowanie lepsze wyniki niż dwie pozostałe branże.

 

Wykres 33. Ocena sytuacji w poszczególnych branżach w latach 2010-2019

Drugą kwestią, którą polecamy uwadze czytelników, jest pozytywny trend zauważalny w handlu. Po osiągnięciu absolutnego minimum w roku 2012 wynoszącego 78,7 punktów, notowany jest nieprzerwany wzrost poziomu indeksu odzwierciedlającego sytuację tej branży. W tegorocznym badaniu zanotowano kolejny rekordowy wynik wynoszący 97,6 punktów. W pozostałych branżach okresy wzrostu indeksu były przeplatane spadkami tego wskaźnika. Jeśli obecny trend nie ulegnie zmianie, może-my przypuszczać, że w najbliższych latach przedsiębiorcy reprezentujący handel będą mieli szansę opuścić ostatnią lokatę pod względem oceny sytuacji w branży.

Branża produkcyjna

W roku 2019 w branży produkcyjnej doszło do dość niepokojącego zjawiska. Po raz pierwszy indeks wyprzedzający okazał się niższy od wskaźnika ilustrującego ocenę ostatnich 12 miesięcy (Wykres 34). Niewątpliwie wynika to ze znacznego osłabienia koniunktury branży przemysłowej w Unii Europejskiej, w tym zwłaszcza w Niemczech. Wielu polskich producentów kooperuje z niemieckim przedsiębiorcami i osłabienie popytu na produkty naszych zachodnich sąsiadów w oczywisty sposób przekłada się na zmniejszenie zapotrzebowania na produkcję ze strony polskich poddostawców. Jednocześnie obywatele krajów Unii Europejskiej są także najważniejszymi odbiorcami końcowych produktów oferowanych przez polskie firmy, co niewątpliwie przyczyniło się do obniżenia wskaźnika wyprzedzającego do poziomu znajdującego się poniżej granicy 100 punktów.

 

Wykres 34. Ocena sytuacji branży produkcyjnej w latach 2010-2019

Należy jednak zauważyć, że średni indeks którego wartość osiągnęła poziom 99,7 pkt. jest trzecim najlepszym wynikiem w historii badań. Od średniej wyliczonej dla ostatnich 10 lat jest wyższy aż o 7,3 pkt. Dodatkowo w ubiegłym roku wskaźnik wyprzedzający zanotował znacznie większy spadek w skali rok do roku, który jednak nie znalazł odzwierciedlenia w wysokości tegorocznego indeksu za ostatnie 12 miesięcy. Ten ostatni osiągnął najwyższy poziom w historii prowadzonych badań.

 

Komentarz makroekonomiczny
Adam Antoniak, Starszy Ekonomista, Biuro Analiz Makroekonomicznych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Branża produkcyjna jest silnie powiązana z rynkami zagranicznymi i powinna pierwsza reagować na osłabienie koniunktury na rynkach eksportowych. Skala spadku krajowego indeksu PMI, a w szczególności jego składowej dotyczącej nowych zamówień eksportowych, dobitnie wskazuje na wciąż słabnący popyt zagraniczny. Lepsza ocena sytuacji bieżącej przez firmy z sektora MŚP niż prognozowana przed rokiem może sugerować, że w mniejszym stopniu odczuwają one skutki spowolnienia gospodarczego w UE. Z kolei poprawa oczekiwań dotyczących przyszłości może być związana z nadzieją na zyskanie nowych rynków zbytu w sytuacji, gdy firmy zagraniczne będą poszukiwać tańszych dostawców."

Branża usługowa

Branżę usługową cechuje w ostatnich latach duża zgodność co do wystawianych ocen. O ile w pierwszych edycjach badania różnica pomiędzy wskaźnikami za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy była znacząca i przekraczała nawet 10 punktów, począwszy od roku 2016 obserwujemy bardzo podobne wielkości obu indeksów w danym roku. Świadczy to o dużej stabilności sytuacji w branży. Przedsiębiorcy w podobny sposób oceniają zarówno ostatnie, jak i przyszłe 12 miesięcy (Wykres 35). Dodatkowo jest to ocena coraz lepsza – w porównaniu z rokiem 2016 indeksy wzrosły o 8–10 punktów i znajdują się one znacznie powyżej średniej 10-letniej, zwłaszcza jeśli chodzi o ocenę sytuacji branży w okresie ostatniego roku.

 

Wykres 35. Ocena sytuacji branży usługowej w latach 2010-2019

Komentarz makroekonomiczny
Paweł Kowalski, Ekspert, Biuro Analiz Makroekonomicznych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Branża usługowa. Poprawa oceny obecnej sytuacji i perspektyw na przyszłe 12 miesięcy w branży usługowej jest pozytywną niespo-dzianką. Rosnący optymizm firm może nieco dziwić, jeżeli wziąć pod uwagę ulegający właśnie odwróceniu cykl koniunkturalny czy nienajlepsze nastroje panujące w branży transportowo-logistycznej, związane z piętrzącymi się przed nią wyzwaniami regulacyjnymi i kosztowymi. Najwy-raźniej jednak w ogólnej ocenie przeważyły głosy płynące z tych segmentów sektora usług, które – dzięki koncentracji na obsłudze rynku kra-jowego – są mniej podatne na niekorzystny wpływ spowalniającej gospodarki Unii Europejskiej. Duże znaczenie może mieć też opinia segmentów związanych z wdrażaniem innowacyjnych technologii (w szczególności usług IT). Po trzech kwartałach 2019 r. notowały one przyzwoitą dynamikę przychodów i silny wzrost zysków."

Branża handlowa

Branża handlowa, od samego początku badań, jest tym sektorem gospodarki, który sytuację panującą w branży ocenia najniżej. Dotyczy to zarówno ostatnich, jak również przyszłych 12 miesięcy. Analiza Wykresu 36 może jednak napawać optymizmem, gdyż w ciągu ostatnich sześciu lat ocena uzyskanych w ostatnim roku wyników znajduje się nieprzerwanie w trendzie wzrostowym: indeks zwiększył się z 76,3 pkt. w roku 2012 do rekordowych 96,9 pkt. w roku 2019. Wskaźnik +12 miesięcy zbliżył się w roku 2019 do poziomu 100 punktów. W ostatnich latach zmniejszyła się także różnica pomiędzy indeksami za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy, a wskaźnik wyprzedzający dużo lepiej prognozuje rzeczywiste nastroje w branży w kolejnym roku. Oba te czynniki mogą świadczyć, podobnie jak miało to miejsce w przypadku sektora usług, o ustabilizowaniu się koniunktury w branży.

 

Wykres 36. Ocena sytuacji branży handlowej w latach 2010-2019

Komentarz makroekonomiczny
Paweł Kowalski, Ekspert, Biuro Analiz Makroekonomicznych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Branża handlowa. Poprawa oceny sytuacji branży handlowej wśród firm sektora MŚP wydaje się odzwierciedlać jej solidne wyniki finansowe w trzech pierwszych kwartałach 2019 r. Dobra sytuacja dochodowa społeczeństwa (pochodna niskiego bezrobocia, wciąż szybko rosnących płac i polityki socjalnej państwa) ożywia popyt konsumpcyjny – kluczowy dla firm handlowych. Rosnący optymizm odnośnie przyszłości przypuszczalnie również wiąże się z tym czynnikiem – pomimo odwrócenia cyklu koniunkturalnego prognozy przewidują utrzymanie się stosunkowo silnego popytu ze strony konsumentów. Warto jednak pamiętać, że wskaźniki koniunktury w handlu publikowane przez GUS (obejmujące oprócz MŚP również duże firmy) odnotowały w ostatnich miesiącach spadki (choć odsetek optymistów pozostał wyższy od odsetka pesymistów), co sugeruje, że duże firmy handlowe z większym niepokojem podchodzą do niekorzystnych zmian w otoczeniu globalnym, niż firmy małe i średnie."

Branża budowlana

Patrząc na ocenę sytuacji poszczególnych branż można stwierdzić, że branża budowlana jest najbardziej narażona na duże wahania koniunktury. Różnica pomiędzy naj-niższym a najwyższym indeksem oceny ostatnich 12 miesięcy wynosi prawie 30 punktów (Wykres 37). Trochę mniejsza (powyżej 20 punktów) jest różnica pomiędzy skrajnymi indeksami wyprzedzającymi. Ostatnie lata to najlepszy czas dla branży – wskaźniki za ostatni rok znacząco przekraczają poziom 100 punktów z rekordowym osiągnięciem w roku 2019 (106,7 punktów). Jednocześnie w tym samym okresie przedsiębiorcy znacznie mniej optymistycznie patrzą na rozwój sytuacji w kolejnych 12 miesiącach. Różnica pomiędzy obu indeksami przekraczała nawet 6 punktów. Co prawda na razie te pesymistyczne prognozy się nie sprawdziły, ale widać z jaką ostroż-nością właściciele firm podchodzą do stabilności koniunktury w swojej branży.

 

Wykres 37. Ocena sytuacji branży budowlanej w latach 2010-2019

Komentarz makroekonomiczny
Kamil Zduniuk, Ekspert, Biuro Analiz Makroekonomicznych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Branża budowlana. Duży wpływ na firmy budowlane z sektora MŚP ma aktualna sytuacja na rynku mieszkaniowym, a tutaj koniunktura pozostaje sprzyjająca, przede wszystkim dzięki wysokiemu optymizmowi konsumentów przy silnym rynku pracy. Choć sprzedaż mieszkań na największych rynkach jest nieco niższa niż w rekordowym 2017 r., a dynamika nowych pozwoleń na budowę wyhamowała, to ogólna aktywność na tle historycznym wciąż pozostaje bardzo wysoka. Fundamenty rynku są zdrowe, aktualnie nie generują znaczących napięć. To wszystko odzwierciedlone jest w dobrych ocenach sytuacji branży wśród badanych firm. Przedsiębiorcy ostrożnie oczekują dalszego rozwoju sytuacji, obawiając się między innymi spowolnienia gospodarczego, dalszego wzrostu kosztów czy braków kadrowych. Ponadto, wciąż napięta jest sytuacja w zakresie wykonalności i rentowności szeroko zakrojonych prac infrastrukturalnych, w ramach których mniejsze firmy mogą pełnić rolę podwykonawców."

Sytuacja branży najlepiej oceniona przez firmy średnie

W układzie wielkościowym ocena sytuacji branży jest dość zbliżona do innych, omówionych wcześniej obszarów. Najlepiej jest oceniana przez firmy średnie, równie wyso-kie oceny, przekraczające poziom 100 punktów, wystawiły najmniejsze przedsiębiorstwa. Wskaźniki dla mikro i średnich firm były też dużo wyższe od ubiegłorocznych. Zgoła inne są nastroje firm małych – nie tylko indeksy za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy znajdują się znacznie poniżej 100 punktów, ale jednocześnie obniżyły się one o ponad 2 punkty w stosunku do roku 2018 (Tabela 16).

 

Tabela 16. Ocena sytuacji branży według wielkości firmy

Firmy działające na rynkach międzynarodowych oceniają sytuację branży identycznie jak wszystkie przedsiębiorstwa

Dobrą sytuację na polskim rynku bardzo dobrze ilustruje Wykres 38. O ile w latach wcześniejszych firmy działające na rynkach międzynarodowych dużo lepiej oceniały sytuację swoich branż niż pozostałe przedsiębiorstwa (w roku 2010 różnica ocen przekraczała 8 punktów), sytuacja ta ostatnio znacznie się zmieniła. W roku 2018 i 2019 oba wskaźniki są niemal identyczne.

 

Wykres 38. Średnia ocena sytuacji branży w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Ocena sytuacji firmy

Ze wszystkich obszarów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, przedsiębiorcy najlepiej ocenili sytuację swoich firm

Wskaźniki związane bezpośrednio z działalnością firmy są tradycyjnie wyższe niż przedstawione wcześniej indeksy dotyczące oceny ogólnej sytuacji gospodarczej oraz oceny sytuacji branży. Od początku prowadzonych przez Bank badań ankietowani przedsiębiorcy znacznie lepiej oceniali te obszary, które są bezpośrednio związane z ich firmami niż obszary, na które nie mają bezpośredniego wpływu.

Nie inaczej jest w tegorocznym badaniu. Średnia ocena sytuacji firmy jest bowiem o około 9 punktów wyższa od oceny sytuacji gospodarczej oraz o ponad 6 punktów większa niż ocena sytuacji branży, w której działa przedsiębiorstwo.

Rok 2019 jest zdecydowanie najlepszy w całym dziesięcioleciu pod względem oceny sytuacji firmy (Wykres 39). Wskaźnik za ostatnie 12 miesięcy dla mikro i małych firm osiągnął poziom 106,6 pkt. i był wyższy aż o 4,4 pkt. od ubiegłorocznego, rekordowego indeksu. Warto zresztą zwrócić uwagę, że trend wzrostowy utrzymuje się od roku 2012 i w tym okresie ocena sytuacji firmy zwiększyła się o prawie 20 punktów – z 86,9 punktów do 106,6 punktów.

Rok 2020 nie powinien być gorszy, gdyż wskaźnik na kolejne 12 miesięcy również osiągnął rekordowy poziom 107,2 punktów.

 

Wykres 39. Ocena sytuacji firmy w latach 2010-2019

Bardzo dobra sytuacja firm międzynarodowych

Tradycyjnie lepiej sytuację swoich przedsiębiorstw oceniają właściciele firm działających na rynkach międzynarodowych (Wykres 40). W przypadku tych firm średnia obu indeksów wynosi prawie 110 punktów. Różnica pomiędzy wynikiem dla firm o zasięgu międzynarodowym a całą populacją badanych firm nie jest jednakże tak duża jak w początkowym okresie prowadzonych badań.

 

Wykres 40. Średnia ocena sytuacji firmy w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Komentarz eksperta
Agnieszka Durlej, Dyrektor Biura Sprzedaży Rynków Finansowych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Firmy międzynarodowe. Firmy działające na rynkach międzynarodowych dużo lepiej oceniają własną sytuację niż sytuację swojej branży. Jest to spójne z wnioskami płynącymi z dotychczasowych wyników Raportu – firmy aktywne na rynkach zagranicznych są generalnie lepiej przygotowane na spowolnienie koniunktu-ry, które nieuchronnie zbliża się do Polski. Dywersyfikacja ryzyka oraz wyższa rentowność ze sprzedaży w firmach eksportowych pozwalają oceniać sytuację bardziej optymistycznie. Widać jednak zmniejszenie się różnicy w opiniach ogólnej populacji firm oraz firm działających na obszarze międzynarodowym. Te drugie mogły już zauważyć efekt spowolnienia gospodarczego u swoich zagranicznych partnerów i urealnić odpowiednio obraz rzeczywistości ekonomicznej."

We wszystkich województwach indeksy oceny sytuacji firmy powyżej 100 punktów

Po raz pierwszy indeksy za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy, opisujące ocenę sytuacji firmy, były we wszystkich bez wyjątku województwach wyższe od neutralnego poziomu 100 punktów (Mapa 21). Nawet przedsiębiorcy z województwa świętokrzyskiego, którzy w tegorocznym badaniu okazali się największymi pesymistami, sytuację swoich przedsiębiorstw ocenili pozytywnie. Pomimo spadku oceny o ponad 4 punkty w porównaniu z ubiegłym rokiem, indeks za ostatni rok wynosi w tym województwie 101,7 punktów. Najlepiej sytuację swoich przedsiębiorstw ocenili właściciele firm z Podkarpacia – w przypadku obu indeksów przekroczony został nienotowany do tej pory poziom 110 punktów. Za wyjątkiem województwa świętokrzyskiego, indeksy -12 miesięcy oraz +12 miesięcy zwiększyły się w stosunku do badania z roku 2018. Czasami były to wzrosty spektakularne, jak odnotowane w województwie łódzkim zwiększenie się oceny sytuacji w ostatnim roku o ponad 9 punktów.

 

Mapa 21. Ocena sytuacji firmy

Najlepsze oceny sytuacji firmy w usługach oraz branży budowlanej

Jeśli chodzi o ocenę sytuacji firmy w układzie branżowym, w każdym z czterech analizowanych sektorów jest ona znacznie wyższa od 100 punktów (Tabela 17), jednocze-śnie różnice pomiędzy poszczególnymi branżami nie są tak duże jak w roku ubiegłym. Liderami tegorocznego rankingu są usługi oraz budownictwo z indeksami oscylującymi pomiędzy 108 i 109 punktami. Nieznacznie gorzej sytuację swoich firm ocenili przedsiębiorcy reprezentujący produkcję i handel, ze wskaźnikami na poziomie 104–105 punktów.

 

Tabela 17. Ocena sytuacji firmy według branży

Indeksy mikro, małych oraz średnich firm powyżej 100 punktów

Również w układzie wielkościowym wszystkie indeksy dla oceny sytuacji firmy są większe od 100 punktów (Tabela 18). Tak jak w innych obszarach tegorocznego badania, najsłabsze oceny zostały wyartykułowane przez właścicieli małych przedsiębiorstw. Są one też nieznacznie niższe niż w roku 2018.

Znacznie lepiej sytuację swoich firm oceniły ankietowane mikro oraz średnie przedsiębiorstwa. Te pierwsze najlepiej oceniły ostatnie 12 miesięcy (106,9 punktów), te drugie z kolei są największymi optymistami, jeśli chodzi o sytuację firm w roku 2020 (107,7 punktów). Warto podkreślić, że w każdej badanej grupie przedsiębiorstw, wskaźniki wyprzedzające były wyższe od tych opisujących ostatnie 12 miesięcy.

 

Tabela 18. Ocena sytuacji firmy według wielkości firmy

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena sytuacji finansowej firm

W kolejnym podrozdziale omówiono wyniki badania odnoszące się do trzech pytań związanych z sytuacją finansową:

  1. oceny przychodów firmy,
  2. oceny wyniku finansowego firmy (zysk lub strata) oraz
  3. długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi.

Ocena przychodów

Ocena przychodów firm rośnie od roku 2011

Ocena przychodów jest bardzo zbliżona, do przedstawionej w poprzednim rozdziale, oceny sytuacji przedsiębiorstwa. Odnosi się to zwłaszcza do oceny ostatnich 12 miesięcy. Niebieska linia obrazująca wysokość indeksu -12 miesięcy od roku 2011 znajduje się w nieustannym trendzie wzrostowym (Wykres 41). W okresie tym wskaźnik oceny przychodów za ostatnie 12 miesięcy wzrósł z 84,9 punktów w roku 2010 do rekordowych 105,1 punktów w roku 2019. Najnowszy indeks jest aż o 12 punktów wyższy od średniej za okres ostatnich 10 lat.

 

Wykres 41. Ocena przychodów firmy w latach 2010-2019

Do linii wykresu obrazującej ocenę sytuacji firmy zbliżony przebieg ma linia przedstawiająca ocenę przychodów przedsiębiorstwa w kolejnych 12 miesiącach. Po spadkach wskaźnika w latach 2012, 2016 oraz 2018, ankietowani przedsiębiorcy z dużym optymizmem spoglądają na rok 2020, o czym może świadczyć najwyższy w dotychczasowej historii badań indeks na poziomie 107,7 punktów.

Wysoka ocena przychodów przez firmy działające na rynkach międzynarodowych

Spore podobieństwo pomiędzy oceną sytuacji firmy i jej przychodów można również znaleźć na wykresach obrazujących średnią oceną przychodów dla firm działających na rynkach międzynarodowych oraz wszystkich badanych przedsiębiorstw (Wykres 42). Firmy funkcjonujące poza granicami naszego kraju lepiej oceniają wysokość przycho-dów swoich przedsiębiorstw, aczkolwiek podobnie jak w przypadku oceny sytuacji firmy, w ostatnich latach zmniejszyła się różnica pomiędzy obiema grupami ankietowa-nych przedsiębiorstw, co może świadczyć o rosnącej atrakcyjności polskiego rynku. W ostatnim badaniu różnica ta wyniosła niewiele ponad 2 punkty.

 

Wykres 42. Średnia ocena przychodów firmy w latach 2010–2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Przedsiębiorstwa z Podkarpacia i Dolnego Śląska najlepiej oceniają wysokość przychodów

Z wyjątkiem województwa świętokrzyskiego, w którym przedsiębiorcy ocenili wysokość przychodów swoich firm w ostatnich 12 miesiącach na 98 punktów, we wszystkich pozostałych regionach oba indeksy mają wartość powyżej 100 punktów (Mapa 22). Indeks -12 miesięcy jest najwyższy w województwie podkarpackim, z kolei przedsię-biorcy z Dolnego Śląska z największym optymizmem oceniają wysokość swoich przychodów w roku 2020. Odnotowano także spore wzrosty wielkości wskaźników w stosunku do ubiegłorocznego badania. Przykładowo dla województwa łódzkiego i opolskiego indeksy za ostatnie 12 miesięcy wzrosły o ponad 8 punktów.

 

Mapa 22. Ocena przychodów firmy

Duże wzrosty oceny przychodów we wszystkich branżach

Wzrost przychodów odnotowano we wszystkich branżach. W porównaniu z ubiegłym rokiem, średnia wartość indeksów zwiększyła się od 3 do 5 punktów, z najwyższymi wielkościami obu wskaźników w sektorze usługowym (Tabela 19).

 

Tabela 19. Ocena przychodów firmy według branży

Warto zwrócić uwagę na indeksy dla branży budowlanej. O ile w przypadku pozostałych trzech sektorów: produkcji, handlu oraz usług, ich wysokość jest bardzo zbliżona do indeksów opisujących ocenę sytuacji firmy, w przypadku branży budowlanej te ostatnie były znacznie wyższe niż wskaźniki ilustrujące wysokość przychodów. W przypadku oceny ostatnich 12 miesięcy ta różnica wynosi ponad 3 punkty, co może świadczyć o przyhamowaniu dynamiki wzrostu przychodów w sektorze, który od kilku lat wyróżnia się in plus w stosunku do pozostałych branż.

Duży wzrost oceny przychodów w mikrofirmach

W układzie wielkościowym rozkład indeksów również przypomina ten dla oceny sytuacji firmy. W porównaniu z ubiegłym rokiem, wskaźniki zwiększyły się w grupie mikro oraz średnich przedsiębiorstw, minimalny spadek odnotowano dla małych firm. Inaczej niż w przypadku oceny sytuacji firm, ostatnie 12 miesięcy najlepiej ocenili średni przedsiębiorcy, z kolei wskaźnik wyprzedzający jest najwyższy w grupie mikroprzedsiębiorstw (Tabela 20).

 

Tabela 20. Ocena przychodów firmy według wielkości firmy

Ocena wyniku finansowego

Przedsiębiorcy lepiej oceniają przychody niż wynik finansowy

Podobnie jak przychody z działalności gospodarczej, ocena wyniku finansowego firmy w okresie ostatnich 12 miesięcy znajduje się w trendzie wzrostowym. Indeks -12 miesięcy zwiększył się z 86,3 punktów w roku 2010 do 104,8 punktów w najnowszym badaniu. Jedynie w roku 2016 nastąpiło jego niewielkie obniżenie (Wykres 43). Przedsiębiorcy zakładają, że ta dobra passa utrzyma się także w kolejnym roku, gdyż indeks wyprzedzający wynosi 106,6 punktów.

 

Wykres 43. Ocena wyniku finansowego firmy w latach 2010-2019

Do roku 2014 charakterystyczną cechą oceny przychodów i wyniku finansowego było to, że rokrocznie indeks za ostatnie 12 miesięcy dla przychodów był mniejszy o ponad 1 punkt od wskaźnika oceny wyniku finansowego. Świadczyło to o bardzo dobrym zarządzaniu kosztami przez przedsiębiorców. W latach 2015–2016 w dalszym ciągu indeks oceny przychodów był mniejszy od indeksu wyniku finansowego, ale różnica była już bardzo niewielka. W ostatnich dwóch latach po raz pierwszy ocena ostatnich 12 miesięcy pod względem przychodów była wyższa od oceny wyniku finansowego (Wykres 44). Można przypuszczać, że jednym z najważniejszych powodów tej zmiany są szybko rosnące w „okresie prosperity” koszty pracy.

 

Wykres 44. Ocena przychodów oraz ocena wyniku finansowego w latach 2010-2019

Wynik finansowy firm międzynarodowych ­oceniony o ponad 2 punkty lepiej niż pozostałych

Ocena wyniku finansowego, w zależności od skali działalności przedsiębiorstwa, jest zbliżona do oceny przychodów. Dla przedsiębiorstw działających na rynkach między-narodowych odnotowaliśmy wyższe wartości wskaźnika niż dla całej badanej populacji mikro i małych firm, ale różnice te nie są tak znaczące jak było to w poprzednich latach – pokazuje to Wykres 45. Warto zauważyć, że w przypadku firm działających na rynkach międzynarodowych, opisane wcześniej zjawisko polegające na tym, że indeks oceny przychodów jest wyższy od wskaźnika oceny wyniku finansowego rozpoczęło się już w roku 2015, czyli 2 lata wcześniej niż w grupie wszystkich badanych mikro i małych przedsiębiorstw.

 

Wykres 45. Średnia ocena wyniku finansowego firmy w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Świętokrzyskie jedynym ­regionem z oceną wyniku finansowego poniżej 100 punktów

Indeksy oceny wyniku finansowego w poszczególnych województwach wyglądają podobnie jak wskaźniki obrazujące oceny przychodów. We wszystkich regionach kraju, za wyjątkiem województwa świętokrzyskiego, notują one poziom ponad 100 punktów (Mapa 23). Wzrosty rok do roku nie są jednakże tak spektakularne. Wskaźnik - 12 miesięcy zwiększył się maksymalnie o 7 punktów w województwie łódzkim, natomiast w 3 województwach – pomorskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim, spadł. W tych dwóch ostatnich województwach spadki w stosunku do roku 2018 dotyczą także wskaźnika +12 miesięcy.

 

Mapa 23. Ocena wyniku finansowego firmy

Jak wspomniano, w ciągu ostatnich dwóch lat, na poziomie ogólnopolskim indeks przychodów jest wyższy od indeksu wyniku finansowego, co świadczy o zwiększeniu kosztów. Zjawisko to jest dobrze widoczne na poziomie regionalnym. W ostatnim czasie jedynie w trzech województwach: mazowieckim, świętokrzyskim i zachodnio-pomorskim, wskaźnik oceny wyniku finansowego w ostatnich 12 miesiącach był wyższy od wskaźnika oceny przychodów. W pozostałych regionach sytuacja była odwrotna, a największe różnice pomiędzy indeksami odnotowano w województwach: lubelskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i małopolskim. W tym ostatnim różnica pomiędzy wskaźnikiem przychodów i wskaźnikiem wyniku finansowego wyniosła w latach 2018–2019 4,2 pkt.

Budownictwo jedyną branżą z oceną przychodów niższą od oceny wyniku finansowego

Podobnie jak w przypadku przychodów, wynik finansowy swoich przedsiębiorstw w ostatnich i kolejnych 12 miesiącach najlepiej oceniła branża usługowa (Tabela 21). W każdej z branż wskaźnik wyprzedzający jest wyższy od indeksu -12 miesięcy, przy czym jedynie w budownictwie ocena wyniku finansowego okazała się minimalnie wyższa od oceny przychodów. Może to być zaskakujące biorąc pod uwagę rosnące koszty pracy oraz materiałów budowlanych. W pozostałych branżach widać rosnący wpływ strony kosztowej na ocenę wyniku finansowego.

 

Tabela 21. Ocena wyniku finansowego firmy według branży

Mikro, małe i średnie firmy oceniły wynik finansowy powyżej 100 punktów

W porównaniu ze średnią z indeksów za rok 2018, ocena wyniku finansowego w bieżącym badaniu zwiększyła się ze wszystkich grupach firm (Tabela 22), przy czym naj-większy wzrost odnotowano wśród mikroprzedsiębiorstw. Rosnące koszty szczególnie obciążają mikro i małe przedsiębiorstwa – w tej grupie firm wskaźniki przychodów są wyższe od wskaźników wyniku finansowego. Jedynie w średnich firmach tendencja jest odwrotna – w okresie ostatnich 12 miesięcy przedsiębiorstwa te lepiej oceniają swój wynik finansowy niż przychody.

 

Tabela 22. Ocena wyniku finansowego firmy według wielkości firmy

Ocena czasu oczekiwania na zapłatę

Indeks coraz bliżej poziomu 100 punktów

Ostatnie z pytań, w bloku związanym z oceną sytuacji finansowej firm, dotyczyło długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary i usługi.

Jest to jedyny z ośmiu obszarów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm, w którym w ciągu ostatnich 10 lat ani razu nie udało się osiągnąć poziomu 100 punktów. Świadczy to, jak dużym problemem dla polskich przedsiębiorców pozostaje sprawa terminowego regulowania należności w obrocie gospodarczym. Niewielkie różnice pomiędzy wartościami wskaźników w poszczególnych latach pokazują także, że postęp w tym zakresie jest dość powolny (Wykres 46).

 

Wykres 46. Ocena długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi w latach 2010-2019

Być może w kolejnych edycjach badaniach uda się w końcu przekroczyć barierę 100 punktów, gdyż w roku 2019 zanotowano najwyższe wartości wskaźnika – 98,5 pkt. dla oceny ostatnich 12 miesięcy oraz 99,5 pkt. dla perspektyw na najbliższy rok.

Wydłużony okres oczekiwania na zapłatę od kontrahentów zagranicznych

Ze względu na specyfikę rozliczeń w handlu międzynarodowym, firmy działające na rynkach pozakrajowych co roku gorzej oceniały długość oczekiwania na zapłatę niż wszystkie przedsiębiorstwa uczestniczące w badaniu. W tym roku różnica w ocenie jest mniejsza niż w roku 2018 (spadek z 1,5 pkt. do 0,8 pkt.), a sam indeks skalkulowany dla firm międzynarodowych osiągnął najwyższy poziom w historii badania (Wykres 47). Jest to o tyle zaskakujące, że koniunktura gospodarcza w wielu krajach Europy Zachodniej, które pozostają najważniejszym partnerem handlowym dla polskich przedsiębiorstw, pogorszyła się, co z kolei mogłoby mieć wpływ na okres realizacji płatności na rzecz polskich dostawców i wykonawców.

 

Wykres 47. Średnia ocena długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

W kilku województwach indeksy przekroczyły poziom 100 punktów

Jedynie w dwóch województwach – lubelskim oraz podkarpackim, indeks za ostatnie 12 miesięcy przekroczył poziom 100 punktów (Mapa 24). W tym pierwszym województwie indeks był najwyższy – 102,2 pkt. Trochę lepsze wyniki zanotowano w odniesieniu do wskaźnika +12 miesięcy. W siedmiu województwach jest on wyższy od 100 punktów z najwyższym w historii badań wynikiem w województwie warmińsko-mazurskim (102,8 punktów).

 

Mapa 24. Ocena długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi

W większości regionów indeks za ostatnie 12 miesięcy był wyższy niż rok temu – w województwie lubelskim aż o ponad 5 punktów. Wyjątkiem są jedynie województwa dolnośląskie, pomorskie, śląskie i wielkopolskie, gdzie odnotowano spadki ocen w stosunku do ubiegłorocznego badania.

Długość oczekiwania na zapłatę dużym problemem dla branży produkcyjnej

Pogłębiają się problemy z płatnościami w branży produkcyjnej. O ile rok temu średni indeks obniżył się o symboliczną 0,1 punktu, o tyle w tym roku, spadek wyniósł 0,5 punktu (1 punkt w przypadku oceny za ostatnie 12 miesięcy). Nie dziwi zatem, że branża produkcyjna dość wyraźnie odstaje od pozostałych gałęzi gospodarki, jeśli chodzi o ocenę długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary i usługi (Tabela 23).

 

Tabela 23. Ocena długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi według branży

Sytuacja w handlu, usługach oraz budownictwie uległa zauważalnie poprawie, w tych segmentach rynku odnotowano wzrosty w stosunku do wyników z ubiegłorocznego badania. Niemniej jednak żaden z indeksów nie przekroczył poziomu 100 punktów, chociaż wskaźniki wyprzedzające są jedynie minimalnie niższe od tego progu.

Średnie firmy z najlepszą oceną długości oczekiwania na zapłatę

Indeksy przekraczające granicę 100 punktów pojawiły się wyłącznie w przypadku średniej wielkości przedsiębiorstw (Tabela 24). Zarówno wskaźnik opisujący minione  12 miesięcy, jak również wskaźnik oceny czasu oczekiwania na zapłatę w kolejnych 12 miesiącach są wyższe od 101 punktów. Wynika to zapewne z faktu, iż firmy średnie, zatrudniające kilkadziesiąt, a nawet kilkaset osób, mają w stosunku do mikro i małych firm znacznie większe możliwości stosowania różnego rodzaju rozwiązań finansowych, prawnych czy organizacyjnych, pozwalających na terminowe otrzymywanie należnych środków od kontrahentów i klientów.

 

Tabela 24. Ocena długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary/usługi według wielkości firmy

W stosunku do naszego ubiegłorocznego badania, w grupie firm małych, pogorszyła się ocena czasu oczekiwania na zapłatę o wartość 0,6 punktu w ostatnich 12 miesiącach. Omawiany wskaźnik spadł do poziomu 95,3 pkt.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena zatrudnienia w firmach

Piąty rok z rzędu średnia ocena zatrudnienia wyższa od 100 punktów

Zatrudnienie to obok dostępności zewnętrznego finansowania najbardziej stabilny obszar wchodzący w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm. Na przestrzeni ostatnich 10 lat indeksy zatrudnienia zmieniły się niewiele. W pierwszych latach wartość za ostatnie 12 miesięcy oscylował wokół 97 punktów, a od 2014 roku obserwowaliśmy stopniowy wzrost tej wartości do rekordowych 100,4 punktów w ostatniej edycji badania (Wykres 48). W ten sposób po raz pierwszy przekroczona została bariera 100 punktów

 

Wykres 48. Ocena zatrudnienia w firmie w latach 2010-2019

Większym wahaniom uległ indeks wyprzedzający. W tym roku osiągnął on najwyższą wartość – aż 104,8 pkt. Świadczy to o utrzymującym się wysokim popycie na pracę i potrzebie zwiększania zatrudnienia przez firmy. Warto zauważyć, że w ciągu 10-letnich badań prognozy na dany rok nigdy nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistej ocenie skali zatrudnienia. Podobnie było zresztą z tegorocznymi wskaźnikami – prognozowany w ubiegłym roku indeks zatrudnienia na poziomie 104,8 punktów okazał się dużo niższy od rzeczywistej oceny zatrudnienia w ostatnich 12 miesiącach, wynoszącej 100,4 punktów.

Firmy działające poza granicami bardziej skłonne do zwiększania zatrudnienia

Tak jak wskaźniki oceny zatrudnienia dla przyszłych 12 miesięcy są co roku wyższe od indeksów za ostatnie 12 miesięcy, tak samo ocena zatrudnienia przez firmy działające na rynkach międzynarodowych jest rokrocznie korzystniejsza od oceny dokonywanej przez pozostałe przedsiębiorstwa biorące udział w badaniu. Nie inaczej było w tym roku – średni wskaźnik zatrudnienia w firmach o zasięgu międzynarodowym był o 1,5 punktu większy od analogicznego wskaźnika dla całej populacji ankietowanych przedsiębiorstw (Wykres 49).

 

Wykres 49. Średnia ocena zatrudnienia w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających na obszarze międzynarodowym

Wzrost wskaźników ­zatrudnienia dotyczy niemal całego kraju

Indeks zatrudnienia obrazujący ostatnie 12 miesięcy w większości regionów przekroczył 100 punktów. W województwie opolskim odnotowano jego rekordową wartość, wynoszącą 102,5 punktu. Jedynie w pięciu województwach wskaźnik nie osiągnął granicy 100 punktów. Było tak w województwach kujawsko-pomorskim, mazowieckim, śląskim, świętokrzyskim oraz zachodniopomorskim (Mapa 25). Z kolei tylko w trzech województwach: mazowieckim, świętokrzyskim i wielkopolskim wskaźniki -12 miesięcy były niższe od ubiegłorocznych.

 

Mapa 25. Ocena zatrudnienia w firmie

W roku 2020 zatrudnienie powinno wzrosnąć we wszystkich regionach: indeksy wyprzedzające wahają się od 102,2 punktów w województwie warmińsko-mazurskim do 106,6 punktów w województwie dolnośląskim.

W roku 2020 wszystkie branże planują zwiększenia poziomu zatrudnienia

Najbardziej skore do zatrudniania nowych pracowników były w ubiegłym roku przedsiębiorstwa z branży budowlanej oraz usługowej. W obu tych sektorach indeks za ostatnie 12 miesięcy przekroczył poziom 100 punktów (Tabela 25). Nieznacznie gorzej kształtowała się sytuacja w sektorze produkcyjnym i handlowym. Wysokość wskaźni-ków dla obu tych branż – poniżej 100 punktów, sugeruje, że doszło do nieznacznego obniżenia zatrudnienia w stosunku do roku poprzedniego. Podawane przez GUS bieżące dane na temat zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw sugerują jednakże, że do takiego zjawiska nie doszło.

 

Tabela 25. Ocena zatrudnienia w firmie według branży

W opinii przedsiębiorców wszystkich analizowanych branż, czas kolejnych 12 miesięcy będzie dobrym okresem dla pracowników. W każdym z sektorów powinno zwięk-szyć się zatrudnienie – w największym stopniu w budownictwie i produkcji. Spore wzrosty zatrudnienia w roku 2020 – z indeksami w okolicach 104–105 punktów – powinny nastąpić w handlu i usługach.

Największy wzrost zatrudnienia w średnich firmach

Indeksy oceny zatrudnienia kształtują się korzystnie w poszczególnych kategoriach wielkościowych przedsiębiorstw. Dla każdej grupy są one wyższe od 100 punktów (Tabela 26). Dotyczy to zarówno wskaźników za ostatnie 12 miesięcy, jak i perspektyw na czas kolejnego roku. Najbardziej skłonne do zatrudniania kolejnych pracowników są średnie firmy, gdyż oba indeksy oscylują wokół 106 punktów.

 

Tabela 26. Ocena zatrudnienia w firmie według wielkości firmy

W naturalny sposób najmniejszą wartość wskaźnika zatrudnienia za ostatni rok zanotowano w grupie mikrofirm, których większość w badanej populacji stanowią firmy jednoosobowe. Tym bardziej może zaskakiwać wysokość indeksu wyprzedzającego na poziomie prawie 105 punktów, sugerujący wzrost zatrudnienia w sporej liczbie najmniejszych przedsiębiorstw.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena dostępności zewnętrznego finansowania dla firm

Ostatnim obszarem wchodzącym w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm jest dostępność zewnętrznego finansowania. W ankiecie stosowanej w badaniu wymienione są przykładowe źródła finansowania zewnętrznego, które są odczytywane respondentom – kredyt, leasing oraz środki unijne. Oprócz oceny dostępności finansowania zewnętrznego, właściciele mikro i małych firm są pytani o źródła finansowania działalności bieżącej, a w przypadku finansowania firmy wyłącznie ze środków własnych – o przyczyny niekorzystania ze środków zewnętrznych.

W ostatnich 10 latach ocena dostępności zewnętrznego finansowania najlepiej ocenianym obszarem Ogólnego Wskaźnika Koniunktury

Dostępność finansowania zewnętrznego jest najlepiej ocenianym obszarem wchodzącym w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury Mikro i Małych Firm. Średnia wartość indeksu za okres ostatnich 12 miesięcy, obliczona na podstawie danych z lat 2010–2019 wynosi 99,1 punktów. Z kolei średnia 10-letnia wartość wskaźnika na kolejne 12 miesięcy ma wartość 100,2 punktów (Wykres 50).

 

Wykres 50. Ocena dostępności zewnętrznego finansowania w latach 2010-2019

W ciągu ostatnich trzech lat oba typy indeksów przekraczały poziom 100 punktów, co sugeruje polepszający się z każdym rokiem dostęp do finansowania zewnętrznego. Jest to niewątpliwie wynikiem między innymi niezmiennej od lat stopy procentowej NBP, dobrej oferty finansowej ze strony instytucji komercyjnych, wzmacnianej programami rządowymi takimi jak gwarancje de minimis, jak również ciągłej dostępności krajowych i regionalnych programów finansowanych ze środków unijnych.

Najnowszy wskaźnik oceny dostępności finansowania zewnętrznego za ostatnie 12 miesięcy minimalnie obniżył się w stosunku do roku 2018 i wyniósł 100,8 punktów, co jest drugim, najlepszym wynikiem w historii. Jednocześnie przedsiębiorcy oczekują jeszcze lepszej dostępności finansowania zewnętrznego w kolejnych 12 miesiącach – indeks wyprzedzający osiągnął bowiem rekordowy poziom 102,3 punktów.

Ocena dostępu do finansowania nie jest zależna od skali działalności przedsiębiorstwa

Nie ma większej różnicy w dostępności do zewnętrznego finansowania dla firm działających na rynku międzynarodowym a wszystkimi firmami objętymi badaniem. W ostatnich latach oba średnie indeksy są na zbliżonym poziomie. W najnowszym badaniu wskaźnik dla firm działających poza granicami kraju jest jedynie o 0,4 punktu wyższy od wskaźnika dla wszystkich ankietowanych przedsiębiorstw (Wykres 51).

 

Wykres 51. Średnia ocena dostępności zewnętrznego finansowania w latach 2010-2019 dla wszystkich badanych firm oraz dla firm działających w obszarze międzynarodowym

Stabilny i dobry dostęp do finansowania we wszystkich województwach

Przedsiębiorcy w poszczególnych regionach dobrze ocenili dostęp do zewnętrznego finansowania w okresie ostatnich 12 miesięcy. Jedynie w dwóch województwach: lubuskim i świętokrzyskim, wskaźnik nie osiągnął 100 punktów (Mapa 26). Jednocześnie różnice pomiędzy indeksami za rok 2018 i 2019 były niewielkie i nie przekraczały 2 punktów.

 

Mapa 26. Ocena dostępności zewnętrznego finansowania

Jeszcze lepiej oceniane są perspektywy na rok 2020. Wartości wskaźnika wyprzedzającego wahają się od 100 punktów w województwie świętokrzyskim do 104,2 punktów w województwie dolnośląskim. Przy zakładanym utrzymaniu stóp procentowych na dotychczasowym poziomie oraz dalszemu rozwojowi oferty instytucji finansowych dla sektora MŚP można założyć, że te prognozy się spełnią.

Gorszy dostęp do finansowania w branży produkcyjnej, który powinien poprawić się w roku 2020

Podobnie jak w roku ubiegłym, różnice pomiędzy branżami w dostępności finansowania zewnętrznego są minimalne (Tabela 27). O 2 punkty zmniejszył się w stosunku do roku 2018 indeks za ostatnie 12 miesięcy w branży produkcyjnej, co spowodowało, że jest to jedyna branża, w której odnotowano wskaźnik poniżej 100 punktów. Można założyć, że była to sytuacja krótkotrwała, gdyż wskaźnik +12 miesięcy dla tej branży jest niemal równie wysoki jak dla usług. Zresztą we wszystkich czterech analizowanych branżach indeks wyprzedzający jest wyższy od indeksu ilustrującego dostępność finansowania zewnętrznego w okresie ostatnich 12 miesięcy.

 

Tabela 27. Ocena dostępności zewnętrznego finansowania dla firmy według branży

Niezależnie od wielkości firmy, dobra ocena dostępności do finansowania zewnętrznego

W grupie mikro, małych i średnich firm najlepszy dostęp do finansowania zewnętrznego miały ponownie te ostatnie (Tabela 28). Co prawda wskaźnik za ostatnie 12 miesięcy zmalał o 2,5 punktu w stosunku do roku 2018, ale w dalszym ciągu kształtuje się znacznie powyżej 100 punktów. Obniżyła się też ocena ostatniego roku w grupie małych firm (o ponad 1 punkt), ale dostęp do zewnętrznego finansowania lepiej ocenili mikro przedsiębiorcy (wzrost wskaźnika -12 miesięcy o 1 punkt).

 

Tabela 28. Ocena dostępności zewnętrznego finansowania dla firmy według wielkości firmy

W roku 2020 dostępności do finansowania dla małych firm raczej się nie poprawi. Na przeciwległym biegunie znajdą się średnie firmy – w ich przypadku indeks wyprzedzający osiągnął prawie 106 punktów.

 

Komentarz eksperta
Agnieszka Durlej, Dyrektor Biura Sprzedaży Rynków Finansowych, Bank Pekao S.A.

cytat
"Finansowanie MŚP. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mają dostęp do szerokiej oferty finansowania zewnętrznego. Banki uela-styczniają procesy kredytowe, upraszczają dokumentację oraz na coraz szerszą skalę wdrażają zindywidualizowane podejście do sektora MŚP. Uruchamiane są nowe programy finansujące, często wykorzystujące fundusze unijne. Firmy dostrzegają te zmiany w ofercie instytucji finansowych, czego wyrazem jest rekordowy wynik wskaźnika wyprzedzającego oceny dostępności finansowania zewnętrznego. W otoczeniu niskich stóp procentowych oraz prognozowanego spowolnienia gospodarczego to właśnie ułatwiony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania może okazać się impulsem gwarantującym dalszy rozwój firm sektora MŚP."

Wykorzystanie środków zewnętrznych przy finansowaniu działalności gospodarczej

Prawie 30% mikro i małych firm w ostatnim roku finansowało działalność gospodarczą środkami zewnętrznymi

Doskonały dostęp do finansowania zewnętrznego znalazł odzwierciedlenie w najwyższym, w dotychczasowej historii prowadzonych przez Bank Pekao badań, odsetku mikro i małych firm, które zadeklarowały korzystanie w czasie ostatnich 12 miesięcy ze środków zewnętrznych przy finansowaniu działalności gospodarczej. Odsetek ten wzrósł z 24,7% w roku ubiegłym do 29,1% (Wykres 52). Podobny wzrost odnotowano w przypadku przedsiębiorstw prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych – z 28,1% do 31,3%.

W roku 2020 z finansowania zewnętrznego zamierza skorzystać 31% ankietowanych przedsiębiorstw.

 

Wykres 52. Odsetek firm korzystających ze środków zewnętrznych w okresie ostatnich 12 miesięcy w latach 2010-2019 (wyrażone w %)

Firmy z Opolszczyzny najczęściej sięgały po środki zewnętrzne

Występują spore różnice pomiędzy województwami w zakresie korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania (Wykres 53). Odsetek przedsiębiorstw, które zadeklarowały korzystanie z innych niż własne środków, wahał się od 21% w województwie lubuskim do 38% w województwie opolskim. Dane te są bardzo dobrze skorelowane z oceną dostępności finansowania zewnętrznego w okresie ostatnich 12 miesięcy, która dla tych regionów wyniosła odpowiednio 99 i 104 punkty.

 

Wykres 53. Źródła finansowania firmy według województw i branż (wyrażone w %)

Duża zmiana w korzystaniu ze środków zewnętrznych przez firmy handlowe

Zaskakiwać mogą wyniki badania w układzie branżowym. Najczęściej ze środków zewnętrznych korzystały przedsiębiorstwa handlowe (wzrost odsetka firm z 26% do 35%), które do tej pory raczej finansowały działalność przede wszystkim ze środków własnych. Można domniemywać, że wraz z poprawą sytuacji w tej branży, o czym przekonują wskaźniki przedstawione we wcześniejszych rozdziałach, zwiększa się zarówno potrzeba sięgania po zewnętrzne źródła finansowania, jak i również możliwości wynikające między innymi z poprawy zdolności kredytowej takich przedsiębiorstw.

W tegorocznym badaniu znacząco wzrósł także odsetek firm produkcyjnych (z poziomu 23% do 31%), które skorzystały z innych źródeł finansowania niż własne. Natomiast bez zauważalnych zmian pozostała struktura finansowania przedsiębiorstw z sektora budowlanego.

Coraz większe zainteresowanie zewnętrznymi źródłami finansowania bieżącej działalności wśród mikro i małych przedsiębiorstw

Bardzo różnorodna jest struktura finansowania działalności gospodarczej mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (Wykres 54). Zasada jest tutaj dość oczywista – wraz ze wzrostem liczby osób pracujących w danej firmie, rośnie także zapotrzebowanie na inne niż własne źródła finansowania. W okresie ostatnich 12 miesięcy można było zaobserwować większe zainteresowanie firm mikro i małych finansowaniem zewnętrznym. W porównaniu z ubiegłym rokiem odsetek takich firm zwiększył się odpowiednio o 4 i 3 punkty procentowe. Bardzo dobra sytuacja firm średnich mogła być przyczyną znacznego zmniejszenia liczby przedsiębiorstw, które współfinansowały bieżącą działalność środkami zewnętrznymi. Odsetek takich firm zmniejszył się z 72% w roku 2018 do 63% w najnowszym badaniu.

 

Wykres 54. Źródła finansowania firmy według wielkości firmy (wyrażone w %)

Brak potrzeby i niechęć do zadłużania to najważniejsze przyczyny nie korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania działalności

71% mikro i małych przedsiębiorców, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy nie korzystali z finansowania zewnętrznego przy prowadzaniu swojego biznesu zostało zapyta-nych o przyczyny nie sięgania po finansowanie zewnętrzne. Odpowiedzi respondentów zostały zaprezentowane na Wykresach 55 i 56. Ponieważ ankietowani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź, wyniki nie sumują się do 100%.

 

Wykres 55. Przyczyny finansowania działalności bieżącej firmy wyłącznie ze środków własnych według województw i branż (wyrażone w %)

Wykres 56. Przyczyny finansowania działalności bieżącej firmy wyłącznie ze środków własnych według wielkości firmy (wyrażone w %)

Najczęstszą przyczyną finansowania bieżącej działalności gospodarczej wyłącznie ze środków własnych pozostaje brak potrzeby sięgania po środki zewnętrzne (60%). Odpo-wiedź taką najczęściej podawały mikro firmy (60%), przedsiębiorstwa z branży usługowej (62%) oraz województw podlaskiego i zachodniopomorskiego (65%).

29% ankietowanych wskazało na niechęć do zadłużenia. Szczególnie silna jest ta niechęć w gronie firm małych (36%), handlowych (33%) oraz przedsiębiorstw działających na Mazowszu poza stolicą.

Na trzecim miejscu odnotowano brak możliwości skorzystania ze środków zewnętrznych, wynikający między innymi z niewystarczającej zdolności kredytowej. Taką odpowiedź wskazało 13% ankietowanych, w tym 18% firm produkcyjnych (co w pewnym stopniu tłumaczy wskaźnik dostępności do finansowania zewnętrznego na poziomie niższym od 100 punktów w okresie ostatnich 12 miesięcy), 19% firm średnich (które akurat indeks ten mają stosunkowo wysoki) oraz 18% przedsiębiorstw z województwa kujawsko-pomorskiego.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena eksportu firm

W ubiegłym roku ekspansja gospodarcza polskich przedsiębiorstw była tematem specjalnym Raportu. Ankietowanym zadano wówczas dodatkowe pytania związane z prowadzeniem działalności na rynkach zagranicznych. W tegorocznej edycji Raportu przedsiębiorcy uczestniczący w badaniu odpowiadali na standardowe pytania dotyczące eksportu, które znajdują się w ankiecie badawczej już od 10 lat.

Ponad 18% mikro i małych firm prowadziło działalność eksportową

Pierwsze z tych pytań dotyczy prowadzenia działalności eksportowej w okresie ostatnich 12 miesięcy. Pozytywnie na tak postawione pytanie odpowiedziało 18,2% respondentów. Jest to o prawie 6 punktów procentowych więcej niż w roku ubiegłym (Wykres 57) i jednocześnie najwyższy wynik w 10-letniej historii badania. Na wykresie przedstawiono także dane dotyczące działalności eksportowej prowadzonej przez najmłodsze firmy, funkcjonujące na rynku przez okres krótszy niż 3 lata. Mimo krótkiego stażu, firmy te aktywnie zajmują się sprzedażą swoich produktów i usług na rynkach innych niż polski. W ubiegłym roku 17,7% takich przedsiębiorstw prowadziło działal-ność eksportową.

 

Wykres 57. Odsetek firm prowadzących działalność eksportową w latach 2010-2019 w porównaniu z firmami działającymi do 3 lat (wyrażone w %)

Jak się wydaje, w roku 2020 działalność eksportowa powinna być rozwijana, bowiem 21,1% mikro i małych firm oraz 23,5% przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku krócej niż 3 lata, planuje sprzedaż usług i produktów klientom poza granicami Polski w okresie nadchodzących 12 miesięcy.

Lubuskie z największym odsetkiem eksportujących mikro i małych firm

W układzie regionalnym niemal tradycyjnie na czele rankingu eksportowego znajduje się województwo lubuskie. W ostatnim roku eksport zadeklarowało 28% przedsiębiorstw działających na terenie tego województwa. Wysoki odsetek eksporterów, powyżej 20%, odnotowano także w województwach kujawsko-pomorskim, pomorskim, zachodniopomorskim oraz wielkopolskim. Jednocześnie 29% przedsiębiorców z województw lubuskiego oraz kujawsko-pomorskiego planuje prowadzenie działalności gospodarczej w kolejnych 12 miesiącach.

Na przeciwległym biegunie znalazły się województwa warmińsko-mazurskie oraz lubelskie, w których pomimo posiadania granicy zewnętrznej, działalność eksportową zade-klarował zaledwie co dziesiąty ankietowany przedsiębiorca (Mapa 27).

 

Mapa 27. Odsetek eksportujących mikro i małych firm według województw

Duży wzrost liczby eksporterów w branży produkcyjnej

W porównaniu z ubiegłorocznym badaniem bardzo wzrósł odsetek eksporterów w branży produkcyjnej oraz handlowej (Wykres 58). Pomimo pogarszającej się koniunktury gospodarczej w Unii Europejskiej oraz negatywnych reperkusji dla międzynarodowej wymiany wynikających ze sporów handlowych prowadzonych przez największe go-spodarki świata, odsetek eksportujących firm z branży produkcyjnej wzrósł z 25% do 37%. Z kolei w gronie przedsiębiorstw handlowych eksport zadeklarowało w ostatnich 12 miesiącach 20% ankietowanych firm, co stanowi wzrost o 9 punktów procentowych w stosunku do badania z roku 2018. W przyszłym roku działalność eksportową ma prowadzić 40% firm produkcyjnych oraz 21% firm handlowych.

 

Wykres 58. Odsetek eksportujących mikro i małych firm w latach 2010-2019 według branż

Na przestrzeni ostatnich 10 lat branże usługową oraz budowlaną cechuje duża stabilność odsetka eksportujących firm. W przypadku tej pierwszej branży, w zależności od roku, działalność eksportową prowadziło od 7% do 13% przedsiębiorstw, z kolei w branży budowlanej odsetek ten wahał się pomiędzy 5% a 11%. W tegorocznym badaniu w obu branżach odnotowano najwyższe odsetki firm sprzedających swe usługi lub produkty na rynki zagraniczne.

W roku 2020 odsetek eksportujących przedsiębiorstw w tych branżach może się zwiększyć, gdyż 17% firm usługowych oraz 15% firm budowlanych zamierza prowadzić działalność eksportową.

Największy odsetek eksporterów w grupie małych przedsiębiorstw

W porównaniu z ubiegłorocznym badaniem, znacząco wzrósł odsetek mikro i małych firm eksportujących swoje towary i usługi (Wykres 59). Działalność eksportową w roku 2019 prowadziło 18% firm mikro (+6 p.p. wobec roku 2018) oraz 26% firm małych (+7 p.p.). Warto wszakże zauważyć, że ubiegłoroczna baza była stosunkowo niska, zwłaszcza jeśli chodzi o małe przedsiębiorstwa.

 

Wykres 59. Odsetek eksportujących firm w latach 2010-2019 według wielkości firmy

Absolutnym zaskoczeniem jest dla nas stosunkowo duży spadek odsetka firm średnich sprzedających swoje usługi i produkty klientom zagranicznym. Jedynie co piąte średnie przedsiębiorstwo zadeklarowało prowadzenie działalności eksportowej w okresie ostatnich 12 miesięcy. Być może bardzo dobra koniunktura na rynku krajowym spowodowała, że znacznie mniejsza liczba średnich firm szukała klientów poza granicami kraju.

W kolejnych 12 miesiącach odsetek eksportujących firm nie powinien znacząco się zmienić. Działalność eksportową planuje 21% mikroprzedsiębiorstw, 26% małych przedsiębiorstw oraz 21% średnich firm.

Ocena przychodów z eksportu

Rekordowo wysoka ocena przychodów z eksportu.

Firmy, które w ostatnim roku prowadziły działalność eksportową są proszone o ocenę przychodów z eksportu towarów lub usług. Corocznie w tym właśnie obszarze odnotowywane są najwyższe średnie indeksy wyliczane na podstawie oceny ostatnich i przyszłych 12 miesięcy (Wykres 60). Nie inaczej jest w najnowszym badaniu – średnia wartość wskaźników osiągnęła poziom 108,3 punktów.

 

Wykres 60. Ocena przychodów z eksportu mikro i małych firm w latach 2010-2019

…ale przychody generowane na rynku krajowym oceniane jeszcze wyżej

Warto wszakże zwrócić uwagę, że tak wysoki wskaźnik jest zasługą przede wszystkim indeksu +12 miesięcy, który co roku jest znacznie większy niż indeks – 12 miesięcy. Gdyby spojrzeć wyłącznie na pierwszy z tych indeksów i porównać go z przebiegiem oceny przychodów firmy w okresie ostatniego roku, okaże się, że w ostatnich 2 latach doszło do niezmiernie interesującego zjawiska. Otóż po ośmiu latach, w czasie których ocena przychodów z działalności eksportowej była czasami znacznie większa od oceny przychodów wyliczonej dla wszystkich uczestniczących w badaniu mikro i małych firm, nastąpiło odwrócenie sytuacji. W roku 2018 i 2019 indeks oceny przycho-dów jest wyższy od indeksu oceny przychodów z eksportu (Wykres 61). W obecnych uwarunkowaniach gospodarczych w kraju i poza jego granicami, przychody genero-wane na rynku polskim są w ocenie przedsiębiorców lepsze niż te, które udaje się uzyskać ze sprzedaży towarów i usług na rynkach zagranicznych.

 

Wykres 61. Ocena przychodów firmy w ostatnich 12 miesiącach oraz ocena przychodów z eksportu w ostatnich 12 miesiącach w latach 2010-2019

Jedynie w handlu ocena przychodów z eksportu w ostatnim roku nieznacznie poniżej 100 punktów

Mimo, że w ostatnim roku odsetek przedsiębiorstw handlowych zajmujących się działalnością eksportową istotnie wzrósł, w branży tej odnotowano jedyny indeks oceny przychodów z eksportu plasujący się poniżej poziomu 100 punktów. Niewiele wyższe były przychody eksportowe w gronie firm budowlanych. Najlepiej ocenione zostały one przez przedsiębiorców reprezentujących produkcję oraz usługi (Tabela 29).

 

Tabela 29. Ocena przychodów z eksportu według branży

W opinii przedsiębiorców w kolejnych 12 miesiącach przychody z działalności eksportowej powinny być dużo lepsze, ale jak wskazuje praktyka ostatnich 10 lat, do wyników tych należy podejść z dużą ostrożnością, gdyż do tej pory były one zawsze znacznie wyższe niż faktyczna wielkość przychodów wynikająca z badań prowadzonych w kolejnym roku.

Mikroprzedsiębiorstwa zakładają duży wzrost przychodów z ­eksportu w roku 2020

Najlepiej przychody z eksportu oceniły firmy średnie, najgorzej natomiast małe przedsiębiorstwa (Tabela 30). Należy jednak podkreślić, że o ile w przypadku mikro i małych firm indeks za ostatnie 12 miesięcy poprawił się w stosunku do ubiegłorocznego badania, o tyle w przypadku firm średnich obniżył się o prawie 2 punkty.

 

Tabela 30. Ocena przychodów z eksportu według wielkości firmy

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena innowacyjności firm

Rekordowe 28% innowacji produktowych w ostatnim roku

Pierwsze z pytań zadawanych przedsiębiorcom w bloku poświęconym innowacyjności dotyczy wdrażania innowacji produktowych, czyli wprowadzenia na rynek nowych lub istotnie ulepszonych wyrobów lub usług.

Po ubiegłorocznym spadku odsetka innowacyjnych przedsiębiorstw do 20%, w najnowszym badaniu wdrożenie innowacji produktowych w okresie ostatnich 12 miesięcy zadeklarowało prawie 28% ankietowanych mikro i małych firm, co jest najwyższym odsetkiem w całej 10-letniej historii badań (Wykres 62). W ten sposób pobity został dotychczasowy rekord z pierwszej edycji badania w roku 2010.

 

Wykres 62. Odsetek mikro i małych firm wdrażających w ciągu ostatnich 12 miesięcy innowacje produktowe (wyrażone w %)

Jak co roku firmy prowadzące działalność na rynkach międzynarodowych są bardziej innowacyjne niż wszystkie badane mikro i małe przedsiębiorstwa. W najnowszej edycji badania odsetek firm działających poza granicami kraju, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy wdrożyły innowacje produktowe wyniósł 39%.

Województwo kujawsko-pomorskie oraz branża produkcyjna z najwyższym odsetkiem firm wdrażających innowację produktową

Aż w pięciu województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, opolskim, śląskim i wielkopolskim odsetek innowacyjnych firm wyniósł co najmniej 30% (Wykres 63). Województwo pomorskie jest jedynym regionem, w którym procent firm deklarujących wdrożenie w ostatnich 12 miesiącach innowacji produktowej obniżył się w stosunku do ubiegłorocznego badania.

 

Wykres 63. Firmy wdrażające innowację produktową według województw oraz branż (wyrażone w %)

Taka sytuacja nie miała miejsca w żadnej z czterech analizowanych branż – w każdej z nich odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw zwiększył się w porównaniu z rokiem 2018. Branżowa struktura innowacji produktowych jest niemal identyczna jak rok temu. Najwięcej nowych rozwiązań zostało wdrożonych w firmach produkcyjnych (wzrost z 35% do 43%), na kolejnych miejscach uplasowały się usługi i handel, a najmniej innowacyjne ponownie odnotowano w budownictwie. W kolejnych 12 miesiącach plany wdrożenia innowacji produktowych ma aż połowa firm produkcyjnych.

Duży spadek innowacji produktowych w średnich przedsiębiorstwach

Intuicja podpowiada, że odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw powinien rosnąć wraz z wielkością firmy. Potwierdzało to ubiegłorocznego badania, w którym odsetek innowacyjnych mikro, małych i średnich przedsiębiorstw wynosił odpowiednio 20%, 23% oraz 34%. Nieoczekiwanie w najnowszej edycji badania średnie przedsiębiorstwa okazały się najmniej innowacyjne, gdyż jedynie 23% takich firm wdrożyło w ostatnich 12 miesiącach innowacje produktowe. To wynik znacznie mniejszy niż w mikro (28%) oraz małych (29%) przedsiębiorstwach (Wykres 64).

 

Wykres 64. Firmy wdrażające innowację produktową według wielkości firmy (wyrażone w %)

Innowacje procesowe także z rekordowym wynikiem – 19,4% mikro i małych firm wdrożyło ten rodzaj innowacji w ostatnich 12 miesiącach

Drugim rodzajem innowacji, który jest badany przez Bank od roku 2010 są innowacje procesowe, rozumiane jako wprowadzenie przez firmę nowych lub istotnie ulepszo-nych metod wytwarzania lub dystrybucji wyrobów i usług.

Również w tej kategorii udało się poprawić dotychczasowy najlepszy wynik z roku 2012 (Wykres 65). Co prawda poprawa jest minimalna (0,1 punktu procentowego) i mieści się w granicach błędu statystycznego, niemniej należy odnotować, że w najnowszym badaniu wdrożenie innowacji procesowej w okresie ostatnich 12 miesięcy zadeklarowało 19,4% ankietowanych mikro i małych przedsiębiorstw. Takiego rekordowego wyniku nie udało się powtórzyć w grupie firm prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych – ponad 26% takich przedsiębiorstw wdrożyło innowacje procesowe w ostatnim roku. To o prawie 4 punkty procentowe mniej niż w roku 2017.

 

Wykres 65. Odsetek mikro i małych firm wdrażający w ciągu ostatnich 12 miesięcy innowacje procesowe (wyrażone w %)

Województwo lubelskie dołączyło do kujawsko-pomorskiego i branży produkcyjnej jako lider innowacji procesowej

Odsetek przedsiębiorstw wdrażających innowacje procesowe jest dość równomiernie rozłożony w poszczególnych województwach i waha się od 16% w województwie pomorskim i warmińsko-mazurskim do 24% w województwie kujawsko-pomorskim i lubelskim (Wykres 66).

 

Wykres 66. Firmy wdrażające innowację procesową według województw i branż (wyrażone w %)

Najwięcej innowacji procesowych tradycyjnie zostało wdrożonych w przedsiębiorstwach produkcyjnych (wzrost z 25% w roku 2018 do 31%). Odsetek innowacyjnych firm w stosunku do ubiegłorocznego badania zwiększył się także w pozostałych branżach – najbardziej w usługach i budownictwie (w obu grupach z 12% do 20%).

Małe przedsiębiorstwa z największym odsetkiem firm wdrażających innowacje procesowe

Podobnie jak w przypadku innowacji produktowych, również dla innowacji procesowych można zaobserwować odejście od ubiegłorocznej struktury odpowiedzi, polega-jącej na tym, że poziom innowacyjności rósł wraz z wielkością firmy (Wykres 67). Najwięcej innowacyjnych firm jest w grupie małych przedsiębiorstw, kolejne są średnie firmy, a na końcu mikroprzedsiębiorstwa. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami są jednak minimalne.

 

Wykres 67. Firmy wdrażające innowację procesową według wielkości firm (wyrażone w %)

Średnie nakłady na innowacje w mikro i małych firmach wyniosły około 68 tysięcy złotych

Wzrostowi innowacyjnych firm w okresie ostatnich 12 miesięcy towarzyszyło także zwiększenie nakładów finansowych na innowacje produktowe i/lub procesowe. W dalszym ciągu nie są to jednakże wielkie kwoty. W porównaniu z ubiegłorocznym badaniem zmniejszył się odsetek firm, które przeznaczyły na innowacje środki mniejsze niż 10 tysięcy złotych (z 56% do 42%). Wzrósł z kolei odsetek firm, które zainwestowały większe kwoty – do 100 tysięcy złotych (z 38% do 48%) oraz do 500 tysięcy złotych (z 5% do 8%). Nie zmienił się z kolei odsetek przedsiębiorstw, który przeznaczył na innowacje największe środki, powyżej 500 tysięcy złotych. Takich firm w roku 2018 oraz 2019 był jedynie 1% (Wykres 68).

 

Wykres 68. Wysokość wydatków na inwestycje w ostatnich 12 miesiącach według województw i branż (wyrażone w %)

Odpowiedzi na pytania o wysokość wydatków na innowacje są zamknięte – przedsiębiorcy są proszeni o wybranie jednego z kilku zakresów wielkości nakładów na nowe rozwiązania. Gdyby w uproszczeniu przyjąć, że rzeczywiste nakłady na inwestycje są w każdej grupie odpowiedzi równe środkowej wartości danego przedziału (np. 5 tysięcy złotych w przypadku wydatków poniżej 10 tysięcy złotych, 55 tysięcy złotych dla nakładów pomiędzy 10 i 100 tysięcy złotych itd., aż do 2 mln złotych dla wydatków powyżej 1 mln złotych), średnie nakłady poniesione na innowacje przez mikro i małe firmy w okresie ostatnich 12 miesięcy wyniosły 68 tysiące złotych.

Przy wykorzystaniu powyższej metodologii, biorąc pod uwagę jej ograniczenia związane z przyjętym założeniem o jednolitej wielkości nakładów w ramach danej kategorii odpowiedzi, średnie nakłady na innowacje w usługach wyniosły 59 tysięcy złotych, 64 tysiące złotych w handlu, 78 tysięcy złotych w budownictwie oraz 84 tysiące złotych w branży produkcyjnej.

W gronie województw największe średnie wydatki na innowacje w ostatnich 12 miesiącach – powyżej 90 tysięcy złotych, poniosły mikro i małe przedsiębiorstwa z województwa lubuskiego i opolskiego.

Średnie nakłady na innowacje w średnich firmach wyniosły około 343 tysięcy złotych

Co prawda w okresie ostatnich 12 miesięcy nieoczekiwanie zmniejszył się odsetek innowacyjnych średnich przedsiębiorstw, niemniej jednak cały czas firmy te przeznaczały największe kwoty na finansowanie innowacji produktowych i/lub procesowych (Wykres 69). Udział wydatków do 100 tysięcy złotych w tej grupie firm zmniejszył się z 47% w roku 2018 do 44%. Nakłady inwestycyjne na innowacje zwiększyły się także w populacji mikro i małych przedsiębiorstw. Przykładowo, wśród mikroprzedsiębiorstw odsetek firm inwestujących kwoty poniżej 10 tysięcy złotych zmniejszył się z 57% do 43%.

 

Wykres 69. Wysokość wydatków na inwestycje w kolejnych 12 miesiącach według województw i branż (wyrażone w %)

Przy zastosowaniu opisanej powyżej metodologii, średnie nakłady na innowacje wyniosły 60 tysięcy złotych w grupie mikroprzedsiębiorstw, 228 tysięcy złotych wśród małych firm oraz 343 tysiące złotych w grupie średnich przedsiębiorstw.

Planowane zwiększenie nakładów na innowacje w roku 2020

Zgodnie z deklaracjami przedsiębiorstw, które w kolejnych 12 miesiącach zamierzają wdrożyć innowację produktową i/lub procesową, nakłady inwestycyjne na ten cel powinny być większe niż te przedstawione powyżej. Odsetek przedsiębiorstw przeznaczających na innowacje kwotę poniżej 10 tysięcy złotych, ma się zmniejszyć z 42% do 32% (Wykres 70). Dotychczasowe doświadczenia w odniesieniu do tego pytania każą jednak dość sceptycznie podchodzić do tych założeń, gdyż najczęściej w kolejnym roku okazywało się, że rzeczywiste nakłady na innowacje były niższe od tych zakładanych w badaniu sprzed roku.

 

Wykres 70. Wysokość wydatków na inwestycje w ostatnich 12 miesiącach według wielkości firm (wyrażone w %)

Ze względu na duży odsetek odpowiedzi „trudno powiedzieć” trudno wyciągnąć wiarygodne wnioski odnośnie możliwego poziomu nakładów na innowacje w kolejnych 12 miesiącach, zwłaszcza w odniesieniu do małych oraz średnich przedsiębiorstw (Wykres 71). W przypadku mikroprzedsiębiorstw planowane wydatki na innowacje są większe niż te rzeczywiście poniesione w okresie ostatnich 12 miesięcy.

 

Wykres 71. Wysokość wydatków na inwestycje w kolejnych 12 miesiącach według wielkości firm (wyrażone w %)

Rośnie rola kredytu i leasingu w finansowaniu innowacji, ale głównym źródłem pozostają środki własne

Pomimo bardzo dobrego dostępu do finansowania zewnętrznego, wdrażanie innowacji w dużo większym stopniu niż bieżąca działalność firm, jest finansowane środkami własnymi przedsiębiorstw (Wykres 72). W najnowszym badaniu 91% ankietowanych firm wskazało środki własne jako źródła finansowania projektów innowacyjnych. W porównaniu z rokiem 2018 zwiększyła się rola kredytu i leasingu we wdrażaniu innowacji. Z tego pierwszego instrumentu skorzystało 13% ankietowanych mikro i małych firm (w ubiegłym roku 9%), z leasingu natomiast 7% (4% rok temu). Pożyczka od znajomych czy dotacje unijne lub krajowe miały niewielkie znaczenie, podobnie jak w ubiegłorocznym badaniu.

 

Wykres 72. Źródła finansowania innowacji w ostatnich 12 miesiącach według województw i branż (wyrażone w %)

Kredyt był najpopularniejszym, zewnętrznym źródłem finansowania innowacji w przedsiębiorstwach handlowych (15%), natomiast leasing w firmach z branży produkcyjnej (11%).

Udział zewnętrznych źródeł finansowania innowacji rośnie wraz z wielkością firmy (Wykres 73). Nowe rozwiązania zostały sfinansowane kredytem w 12% mikroprzedsiębiorstw, 24% małych firm oraz 35% średnich przedsiębiorstw. Średnie firmy znacznie częściej niż mikroprzedsiębiorstwa korzystają z dotacji krajowych i unijnych (15% wobec 3%).

 

Wykres 73. Źródła finansowania innowacji w ostatnich 12 miesiącach według wielkości firm (wyrażone w %)

Oczekiwane dalsze zwiększanie roli kredytu i leasingu w finansowaniu innowacji

Ubiegłoroczne prognozy dotyczące źródeł finansowania innowacji w kolejnych 12 miesiącach znalazły dobre odzwierciedlenie w rozkładzie odpowiedzi na pytanie o sposób finansowania innowacji w okresie ostatnich 12 miesięcy. Wyjątkiem były dotacje, ale akurat w tym przypadku duża rozbieżność pomiędzy prognozami a rzeczywistymi wynikami zdarzała się corocznie.

Dlatego można przyjąć, że firmy w jeszcze większym stopniu niż w poprzednim roku korzystać będą z kredytu (20%) czy leasingu (13%) przy wdrażaniu innowacji produktowych i procesowych (Wykres 74).

 

Wykres 74. Źródła finansowania innowacji w kolejnych 12 miesiącach według województw i branż (wyrażone w %)

Prognozy odnośnie korzystania ze środków własnych i zewnętrznych przy wdrażaniu innowacji w kolejnych 12 miesiącach w mikro, małych i średnich firmach również wskazuje na możliwość zwiększenia tych ostatnich. Dotyczy to zwłaszcza mikro i małych przedsiębiorstw (Wykres 75).

 

Wykres 75. Źródła finansowania innowacji w kolejnych 12 miesiącach według wielkości firmy (wyrażone w %)

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Ocena otoczenia biznesu przez firmy

Ostatni podrozdział tej części Raportu poświęcono ocenie otoczenia biznesu. W przeciwieństwie do wcześniej ocenianych obszarów, właściciele mikro i małych firm, odpowiadając na cztery pytania dokonywali oceny wyłącznie bieżącego stanu danego zjawiska. Zastosowano podobną skalę ocen: od „bardzo złej” (50 punktów) przez „ani dobra, ani zła” (100 punktów) aż do „bardzo dobrej” (150 punktów).

 

Dla każdego z ocenianych obszarów:

  • jakości usług świadczonych przedsiębiorcom przez lokalną administrację,
  • uciążliwości kontroli działalności gospodarczej,
  • jakości usług doradczych świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów oraz
  • korzyści z przynależności do organizacji biznesowej,

wyliczone indeksy przekroczyły wyraźnie poziom 100 punktów, a w tym pierwszym i ostatnim osiągnęły najwyższy od początku prowadzonych badań poziom.

Ocena usług lokalnej administracji

Przedsiębiorcy docenili lokalną administrację najwyższymi indeksami w historii badania

Rekordowy wynik – 106,4 punktów – odnotowano w pierwszym z badanych obszarów – jakości usług świadczonych przedsiębiorcom przez lokalną administrację. Warto zauważyć, że wysokie oceny urzędnicy uzyskali we wszystkich regionach kraju. Wahały się one od 103 punktów w województwie warmińsko-mazurskim do 109 punktów w województwie podlaskim (Mapa 28). W stosunku do ubiegłorocznego badania, wyniki polepszyły się w dziesięciu województwach, przy czym poziom satysfakcji z usług lokalnej administracji najbardziej wzrósł w województwie małopolskim.

 

Mapa 28. Ocena jakości usług świadczonych przedsiębiorcom przez lokalną administrację

We wszystkich branżach bardzo dobrze oceniono lokalną administrację

Nie zmienił się w porównaniu z rokiem 2018 rozkład odpowiedzi w układzie branż gospodarki (Tabela 31). Najlepiej lokalną administrację ocenili przedsiębiorcy z branży usługowej (107,2 pkt.), najgorzej z sektora produkcyjnego (104,2 pkt.).

 

Tabela 31. Ocena jakości usług świadczonych przez lokalną administrację według branży

Praca lokalnej administracji oceniona na 115 punktów przez średnie firmy

Zmiany rozkładu odpowiedzi nie nastąpiły także przy ocenie usług lokalnej administracji w zależności od wielkości firmy. Zdecydowanie najlepiej usługi te zostały ocenione przez średnie przedsiębiorstwa (wzrost o ponad 4 punktu w stosunku do ubiegłorocznego badania), natomiast najsłabiej przez właścicieli małych firm (Tabela 32).

 

Tabela 32. Ocena jakości usług świadczonych przez lokalną administrację wielkości firmy

Ocena uciążliwości kontroli ­ działalności gospodarczej

Zmniejszyła się uciążliwość kontroli działalności gospodarczej

Według deklaracji przedsiębiorców nieznacznie poprawiła ocena uciążliwości kontroli działalności gospodarczej. Skala zmiany to 1 punkt w stosunku do roku poprzedniego. Warto odnotować, że ocena ta jest bardziej zróżnicowana w układzie wojewódzkim niż ocena lokalnej administracji (Mapa 29). Kontrole są najbardziej uciążliwe dla przedsiębiorców z województwa warmińsko-mazurskiego (niemal 100 punktów), natomiast nie stanowią takiego problemu dla właścicieli firm z Dolnego Śląska (107 punktów).

 

Mapa 29. Ocena uciążliwości kontroli działalności gospodarczej

Branża handlowa z najniższym indeksem oceny uciążliwości kontroli

Kontrole w dalszym ciągu były najbardziej dokuczliwe dla przedsiębiorców działających w branży handlowej (jedyny indeks poniżej 100 punktów), natomiast najlepiej radzili sobie z nimi przedsiębiorcy zajmujący się budownictwem (Tabela 33).

 

Tabela 33. Ocena uciążliwości kontroli działalności gospodarczej według branży

Bardzo duża różnica oceny uciążliwości kontroli pomiędzy mikro i małymi przedsiębiorstwami

W dalszym ciągu kontrole stanowią spory problem dla małych oraz średnich przedsiębiorstw (Tabela 34). Co prawda ocena w tegorocznym badaniu poprawiła się w stosunku do roku 2018, zwłaszcza jeśli chodzi o średnie firmy, niemniej jednak wskaźniki dla tych dwóch grup przedsiębiorstw w dalszym ciągu znajdują się dużo poniżej poziomu 100 punktów.

 

Tabela 34. Ocena uciążliwości kontroli działalności gospodarczej według branży

Usługi doradcze banków

Usługi doradcze banków w zakresie kredytów oceniono na 106 punktów

Kolejnym badanym obszarem, w części poświęconej otoczeniu biznesu, jest ocena usług doradczych świadczonych przez banki w zakresie kredytów. Po ubiegłorocznym maksimum na poziomie 107 punktów, w najnowszym badaniu indeks obniżył się o jeden punkt do poziomu 106 punktów. Warto zauważyć, że na przestrzeni 10 lat badań, wyniki dla tego obszaru są wysokie i stabilne – wahały się od 103 do 107 punktów.

Firmy z województwa świętokrzyskiego dużo lepiej oceniają usługi doradcze w zakresie kredytów niż dostęp do finansowania

W układzie wojewódzkim różnice we wskaźnikach oceny były znacznie większe (Mapa 30). Po raz piąty najgorzej usługi doradcze banków ocenili przedsiębiorcy z województwa małopolskiego (104 punkty), najlepiej właściciele mikro i małych przedsiębiorstw z województwa świętokrzyskiego (112 punktów). W tym przypadku tego ostatniego regionu odnotowano także największy wzrost oceny w stosunku do ubiegłorocznego badania – o prawie 4 punkty.

 

Mapa 30. Ocena jakości usług doradczych świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów

Branża produkcyjna najlepiej oceniła doradcze usługi sektora bankowego

Jedyną branżą, w której w stosunku do badania z roku 2018 wzrosła ocena jakości usług doradczych świadczonych przez banki, jest produkcja (Tabela 35). Z wynikiem ponad 107 punktów branża ta jest także liderem tegorocznego zestawienia oceny. Na przeciwległym biegunie są usługi z oceną powyżej 105 punktów. Jak zatem widać, różnice między poszczególnymi branżami są niewielkie.

 

Tabela 35. Ocena jakości usług doradczych świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów według branży

Im większa firma, tym wyższa ocena kredytowych usług doradczych

Ocena jakości usług doradczych, świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów, rośnie wraz z wielkością firmy co pokazują dane w Tabeli 36. W bieżącym roku tendencja wzrostowa jest jeszcze bardziej wyraźna, gdyż różnica pomiędzy oceną mikro i średnich przedsiębiorstw zwiększyła się do ponad 10 punktów. Niemniej jednak ocenę na poziomie 106 punktów, jaką wystawili bankowcom przedstawiciele mikrofirm, należy uznać za bardzo wysoką.

 

Tabela 36. Ocena jakości usług doradczych świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów według wielkości firmy

Przynależność do organizacji biznesowych

Nieliczne firmy należą do organizacji biznesowych

Odsetek mikro i małych firm deklarujących przynależność do jakiejkolwiek organizacji biznesowej utrzymuje się niezmiennie na poziomie 5–8%. W tegorocznym badaniu, na pytanie o członkostwo w tych organizacjach, pozytywnie odpowiedziało 7% osób. Najwięcej z regiony opolskiego i branży usługowej (Wykres 76).

 

Wykres 76. Przynależność do organizacji biznesowych według województw i branż (wyrażone w %)

Mała skłonność do zrzeszania się to domena mikrofirm

Segment mikroprzedsiębiorstw charakteryzuje się tym, że tylko niewielki odsetek (7%) właścicieli tych firm należy do organizacji biznesowych. Wykres 77 pokazuje, że odse-tek zrzeszonych rośnie wraz z wielkością przedsiębiorstwa. W przypadku małych firm wynosi on 15% (w ubiegłym roku 11%), natomiast dla średnich przedsiębiorstw 29% (wobec 25% w roku 2018). Jest to oczywiste, ponieważ wraz z rosnącą skalą działalności, zwiększa się też skala wyzwań i problemów, której łatwiej artykułować i rozwiązy-wać będąc członkiem organizacji.

 

Wykres 77. Przynależność do organizacji biznesowych według wielkości firm (wyrażone w %)

W ciągu 10 lat znacznie poprawiła się ocena korzyści z członkostwa w organizacji biznesowej

O tym, że warto zostać członkiem organizacji biznesowej, najlepiej świadczy Mapa 31, prezentująca ocenę korzyści z przynależności do jednej z takich organizacji. O ile w pierwszym badaniu w roku 2010 te korzyści zostały ocenione dość nisko, z indeksem na poziomie 91 punktów, w kolejnych latach przedsiębiorcy będący członkami branżowych stowarzyszeń coraz lepiej oceniali ich działalność. W najnowszej edycji badania, indeks oceny korzyści z przynależności do organizacji biznesowej osiągnął najwyższy w historii poziom ponad 106 punktów.

 

Mapa 31. Ocena korzyści z przynależności do organizacji biznesowych

Ocena członkostwa w organizacjach biznesowych powyżej 100 punktów we wszystkich branżach

Podobnie jak w roku ubiegłym, najwyżej korzyści z przynależności do organizacji biznesowej ocenili przedsiębiorcy z branży produkcyjnej (Tabela 37). Ze względu na bardzo duży w stosunku do roku 2018 wzrost oceny w branży handlowej, najsłabiej obszar związany z korzyściami członkostwa w organizacjach biznesowych ocenili przedsiębiorcy reprezentujący budownictwo. Warto natomiast podkreślić, że po raz pierwszy w 10-letniej historii badań ocena we wszystkich branżach przekroczyła neutralny poziom 100 punktów.

 

Tabela 37. Ocena korzyści z przynależności do organizacji biznesowej według branż

Średnie firmy najwyżej cenią sobie korzyści z członkostwa w organizacji biznesowej

Ocena pod względem wielkości firmy jest całkowitym odwróceniem ubiegłorocznego rankingu. W najnowszym badaniu najlepiej korzyści wynikające z przynależności do organizacji biznesowej oceniły średnie firmy, najgorzej mikroprzedsiębiorstwa (Tabela 38). Tak duża różnica ocen pomiędzy poszczególnymi grupami firm wynika ze stosunkowo niewielkiej próby badawczej – na pytanie o korzyści z przynależności do organizacji biznesowej odpowiadało nieco ponad 500 przedsiębiorstw, które faktycznie są członkami tych organizacji.

 

Tabela 38. Ocena korzyści z przynależności do organizacji biznesowej według branż

Usługi zewnętrzne

Jedynie 1/3 mikro i małych firm nie korzysta z usług firm zewnętrznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej

Co roku Bank bada korzystanie przez mikro i małe przedsiębiorstwa z usług firm zewnętrznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Outsourcing cieszy się sporą popularnością wśród firm. Regularnie z usług firm zewnętrznych korzysta 45% badanych przedsiębiorstw (Wykres 78), natomiast od czasu do czasu 23% firm. Rok temu było to odpowiednio 45% i 18%. Odsetek mikro i małych firm, które w ostatnim roku nie korzystały z usług firm zewnętrznych zmniejszył się z 37% w roku 2018 do 32% w najnowszym badaniu.

 

Wykres 78. Korzystanie z usług firm zewnętrznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej według województw i branż (wyrażone w %)

Rekordzistami jeśli chodzi o outsourcing są przedsiębiorstwa z województwa świętokrzyskiego oraz branży produkcyjnej – ponad 50% zadeklarowało regularne korzystanie z usług firm zewnętrznych.

Średnie przedsiębiorstwa rzadziej niż pozostałe firmy zlecają czynności firmom zewnętrznym

Średnie przedsiębiorstwa zdecydowanie najczęściej deklarowały, że w ogóle nie korzystają z outsourcingu (Wykres 79). Jest to oczywiste, ponieważ ze względu na skalę działalności mają większe możliwości realizacji wielu czynności, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, w ramach firmy. Odpowiedź negatywną wybrało 35% średnich firm, wobec 32% przedstawicieli mikro firm i 25% właścicieli małych przedsiębiorstw. Co drugie małe przedsiębiorstwo regularnie korzysta z usług firm zewnętrznych.

 

Wykres 79. Korzystanie z usług firm zewnętrznych przy prowadzeniu działalności gospodarczej według wielkości firm (wyrażone w %)

Usługi księgowo-podatkowe najpopularniejszą usługą zlecaną firmom zewnętrznym

Przedsiębiorstwa, które zadeklarowały, że w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą regularnie lub od czasu do czasu korzystają z usług firm zewnętrznych, są pytane o rodzaj usług będących przedmiotem outsourcingu. Od samego początku naszych badań, usługi księgowo-podatkowe są zdecydowanie tymi, które firmy najczęściej zlecają na zewnątrz. W tym roku wskazało je 81% ankietowanych przedsiębiorstw. Na kolejnych miejscach znalazły się marketing i reklama oraz usługi logistyczno-transportowe. Ten rodzaj usług został wybrany przez 27% badanych. Co piąte przedsiębiorstwo korzysta także ze wsparcia zewnętrznego związanego z informatyką oraz prawem (Tabela 39).

 

Tabela 39. Usługi świadczone przez firmy zewnętrzne w podziale na województwa i branże

 

Średnie firmy zlecają firmom zewnętrznym inne zadania niż mikroprzedsiębiorstwa

Struktura odpowiedzi na pytanie o rodzaj usług świadczonych przez firmy zewnętrzne według wielkości firmy jest znacznie bardziej zróżnicowana niż w układzie branżowym (Tabela 40). Im większa firma, tym rzadziej korzysta z outsourcingu księgowo-podatkowego, natomiast częściej korzysta z zewnętrznego wsparcia w zakresie logistyki, informatyki, prawa oraz usług badawczo-rozwojowych.

 

Tabela 40. Usługi świadczone przez firmy zewnętrzne w podziale na wielkość firm

Bariery

Począwszy od 2012 roku, ostatnie pytanie w ankiecie dotyczy barier jakie ograniczają rozwój firmy. Przedsiębiorcy proszeni są o skwantyfikowanie niedogodności w skali od 1 (brak bariery) do 5 (bardzo ważna bariera). Skalkulowane dzięki temu średnie wartości dla każdej z barier pozwalają na ocenę jej dokuczliwości dla firm – im większa średnia, tym istotniejsza jest dana bariera.

Rok 2019 z najlepszymi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej

Trzeci rok z rzędu obniżył się poziom barier, do rekordowej wartości 2,66 pkt. (Wykres 80), co dowodzi, że warunki do prowadzenia działalności przez mikro i małe firmy są coraz lepsze. Otoczenie gospodarcze jeszcze lepiej oceniają przedsiębiorcy funkcjonujący na rynkach zagranicznych, ale różnica pomiędzy skalkulowaną średnią wartością barier dla tych firm oraz badanej populacji mikro i małych przedsiębiorstw jest niewielka.

 

Wykres 80. Średnia wartość barier rozwoju w latach 2012-2019 dla wszystkich badanych mikro i małych firm oraz dla firm działających krócej niż 3 lata

Podatki, koszty pracy i obciążenia biurokratyczne najważniejszymi barierami rozwojowymi

Pierwszych pięć najbardziej ograniczających barier rozwojowych nie różni się do tych, wskazywanych w ubiegłorocznym badaniu (Wykres 81). Są to kolejno wysokość podatków (-0,13 pkt. w stosunku do roku 2018), koszty pracy (wzrost o 0,02 pkt.), obciążenia biurokratyczne (-0,13 pkt.), przepisy prawne (-0,15 pkt.) oraz konkurencja firm, która w opinii ankietowanych przedsiębiorstw wzrosła w porównaniu z rokiem ubiegłym (o 0,11 pkt.).

Warto także zwrócić uwagę na zmniejszające się od kilku lat problemy związane z niską rentownością działalności (spadek o 0,31 pkt. od roku 2016) oraz zatorami płatniczymi (-0,18 pkt.).

 

Wykres 81. Bariery rozwoju mikro i małych firm

Z najwyższymi barierami rozwojowymi boryka się branża budowlana

W układzie branżowym, najbardziej krytycznie odnośnie warunków prowadzenia działalności gospodarczej, wypowiadali się przedsiębiorcy branży budowlanej. W tym sektorze, średnia ocena barier osiągnęła wartość 2,77 pkt. Firmom budowlanym, znacznie bardziej niż pozostałym, doskwierają problemy związane z obciążeniami biurokratycznymi oraz niskimi kwalifikacjami pracowników. Tylko nieznacznie niższą średnią – 2,72 pkt., skalkulowano dla przedsiębiorstw handlowych. W przypadku tej branży znacznie ważniejsze w porównaniu z pozostałymi sektorami są kwestie konkurencji ze strony innych firm oraz popytu. Bariery dla branży produkcyjnej oraz usług są niższe ze średnią wynoszącą odpowiednio 2,67 pkt. oraz 2,58 pkt. Najważniejszą barierą dla firm produkcyjnych, w przeciwieństwie do pozostałych branż, są koszty pracy. W ubiegłorocznym badaniu najgorzej warunki prowadzenia działalności gospodarczej oceniły firmy produkcyjne.

Duża różnica w ocenie barier rozwojowych pomiędzy mikro i małymi przedsiębiorstwami

Średnie wartości barier rozwojowych są dużo bardziej zróżnicowane w podziale według wielkości firm. Najmniejsze są w mikroprzedsiębiorstwach (2,62 pkt.), dużo większe w firmach średnich (3,09 pkt.) i największe w małych przedsiębiorstwach (3,2 pkt.). Podobny rozkład odpowiedzi wystąpił w roku 2018, aczkolwiek różnice pomiędzy przedsiębiorstwami nie były tak duże jak w tym roku (mikro firmy – 2,7 pkt., małe – 3,01 pkt., średnie – 2,87 pkt.).

W trakcie badania daliśmy przedsiębiorcom możliwość podawania innych, niż wymienione w ankiecie, barier rozwojowych. Nie było dla nas zaskoczeniem, że najczęściej wskazywali na trudności ze znalezieniem pracowników na wakujące stanowiska.

Pobierz ten artykuł

Pobierz

Podsumowanie

Jubileuszowa, dziesiąta edycja „Raportu o sytuacji mikro, małych i średnich firm”

  • Po raz dziesiąty Bank Pekao przygotował raport poświęcony sektorowi mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.
  • W badaniu prowadzonym w formie wywiadów telefonicznych przez firmę PBS sp. z o.o. we wrześniu i październiku 2019 roku uczestniczyło prawie 7,5 tysiąca przedsiębiorstw, w tym 6 009 mikro, 907 małych oraz 502 średnich firm.
  • Od dwóch lat badaniem objęte są średnie przedsiębiorstwa, dlatego dla zapewnienia porównywalności wyników z poprzednich dziewięciu edycji, wyniki najnowszego raportu przedstawiane są osobno dla mikro i małych firm i osobno dla firm średnich.
  • Tematem specjalnym tegorocznego Raportu są inwestycje w rozwój.

Koniunktura w sektorze MŚP najlepsza w historii badań

  • Wyniki badań wskazują, że nastroje w sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw nigdy jeszcze nie były tak dobre.
  • W skali od 50 do 150 punktów, gdzie 100 punktów jest wynikiem neutralnym, Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm w okresie ostatnich 12 miesięcy (102,2 pkt.) oraz w perspektywie kolejnego roku (102,9 pkt.) osiągnął nie notowane do tej pory poziomy.
  • Taka wartość Wskaźnika to  głównie zasługa mikroprzedsiębiorstw, które bardzo dobrze oceniły zarówno ostatnie 12 miesięcy (102,3 pkt.), jak również swoją sytuację w okresie kolejnych 12 miesięcy (103 pkt.).
  • Jeszcze wyższy był Ogólny Wskaźnik Koniunktury Średnich Firm, który wyniósł odpowiednio 104 pkt. (ostatnie 12 miesięcy) i 104,7 pkt. (przyszłe 12 miesięcy).
  • Jedynie w segmencie małych przedsiębiorstw wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury były niższe od  100 punktów – indeks za ostatnie 12 miesięcy osiągnął 99,2 punkty, natomiast wskaźnik wyprzedzający wyniósł 99 punktów.
  • Sytuację rynkową najlepiej ocenili właściciele firm z województwa podkarpackiego (ostatnie 12 miesięcy – 105,6 pkt., przyszłe 12 miesięcy – 106,4 pkt.) oraz po raz trzeci z rzędu firmy działające w branży budowlanej (odpowiednio 104,2 pkt. oraz 103,8 pkt.).
  • We wszystkich województwach (za wyjątkiem świętokrzyskiego i kujawsko-pomorskiego) oraz branżach (budowlanej, produkcyjnej, handlowej i usługowej), średni Ogólny Wskaźnik Koniunktury był wyższy od 100 punktów.
  • Ogólny Wskaźnik Koniunktury powstaje na podstawie oceny sytuacji w ośmiu obszarach. Za wyjątkiem oceny sytuacji gospodarczej, która była lepsza w roku 2017, w siedmiu pozostałych obszarach odnotowano najwyższe wartości w 10-letniej historii badań.
  • Największe wzrosty ocen wystąpiły w obszarach związanych bezpośrednio z działalnością firm: ogólnej sytuacji firmy, wysokości jej przychodów oraz wyniku finansowego. Średnie indeksy dla tych obszarów osiągnęły niespotykany do tej pory poziom 106–107 punktów.
  • Ogólna sytuacja gospodarcza oraz długość oczekiwania za zapłatę to jedyne obszary wchodzące w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, w których w roku 2019 nie udało się przekroczyć neutralnego poziomu 100 punktów.

Dobra ocena ostatnich 12 miesięcy w polskiej gospodarce, ale widać obawy o jej kondycję w najbliższej przyszłości

  • Przedsiębiorcy dobrze ocenili sytuację polskiej gospodarki w okresie ostatnich 12 miesięcy (100,4 pkt.), ale obawiają się spowolnienia wzrostu w kolejnym roku (95 pkt.).
  • Wskaźnik wyprzedzający dla oceny gospodarki jedynie na Podkarpaciu był wyższy od 100 punktów.
  • Występuje bardzo duża różnica ocen pomiędzy branżą produkcyjną (wskaźnik na rok 2020 na poziomie 92,4 pkt.) a budowlaną (ostatnie 12 miesięcy ocenione na 105,1 pkt.).
  • Małe firmy z dużym niepokojem patrzą na sytuację polskiej gospodarki w roku 2020 (90,6 pkt.).

Ocena sytuacji branży po raz pierwszy z wynikiem powyżej 100 punktów

  • Dopiero w roku 2019 oba wskaźniki oceny sytuacji branży przekroczyły 100 punktów – 101,1 pkt. za ostatnie 12 miesięcy oraz 100,2 pkt. na przyszłe 12 miesięcy.
  • W porównaniu do ubiegłorocznego badania o 2–3 punkty poprawiła się ocena sytuacji w każdej z analizowanych branż – produkcyjnej, usługowej, handlowej i budowlanej.
  • Zdecydowanie najwyższe oceny od  roku 2014 są notowane w branży budowlanej – ostatnie i przyszłe 12 miesięcy przedsiębiorcy z tej branży ocenili na 106,7 pkt. oraz 101,9 pkt.
  • Mimo, iż sytuacja w branży handlowej oceniana jest najsłabiej (średni indeks na poziomie 97,6 pkt.), to właśnie w tej grupie firm odnotowano spektakularny, nieprzerwany wzrost ocen od roku 2012 wynoszący prawie 20 pkt.
  • Z największym optymizmem patrzą w przyszłość przedsiębiorstwa handlowe. Handel jest jedyną branżą, w której indeks na kolejne 12 miesięcy jest wyższy od indeksu za  ostatnie 12 miesięcy.

Spośród ośmiu obszarów tworzących Ogólny Wskaźnik Koniunktury, najwyższe oceny dotyczą sytuacji firmy

  • Sytuacja mikro i małych przedsiębiorstw jest bardzo dobra – średnia ocena sytuacji firmy (106,9 pkt.) jest o około 9 punktów wyższa od oceny sytuacji gospodarczej oraz o ponad 6 punktów wyższa niż ocena branży, w której przedsiębiorstwo działa.
  • Firmy działające na rynkach międzynarodowych sytuację swoich przedsiębiorstw oceniły na prawie 110 punktów.
  • Indeksy za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy we wszystkich województwach, branżach oraz grupach wielkościowych firm były wyższe od neutralnego poziomu 100 punktów – w województwie podkarpackim oba wskaźniki przekroczyły 110 punktów.

Ocena przychodów mikro i małych firm rośnie nieprzerwanie od roku 2011

  • Wskaźnik obrazujący ocenę przychodów firm za ostatnie 12 miesięcy wzrósł z 84,9 punktów w roku 2010 do rekordowych 105,1 punktów w roku 2019.
  • Mikro i mali przedsiębiorcy z dużym optymizmem spoglądają na rok 2020. Zdecydowanie świadczy o tym najwyższy w dotychczasowej historii badań indeks, którego wartość osiągnęła poziom 107,7 punktów.
  • Województwo świętokrzyskie jest jedynym regionem w kraju, w którym ocena przychodów w ostatnich 12 miesiącach nie osiągnęła wartości 100 punktów.
  • W porównaniu z ubiegłorocznym badaniem, średnia wartość indeksów oceny przychodów zwiększyła się we wszystkich branżach. Skala wzrostów waha się  od  2 punktów w sektorze produkcyjnym do 5 punktów w usługach.

Od dwóch lat ocena wyniku finansowego jest niższa od oceny przychodów

  • Podobnie jak w przypadku przychodów, ocena wyniku finansowego mikro i małych firm w okresie ostatnich 12 miesięcy znajduje się w trendzie wzrostowym: indeks zwiększył się z 86,3 punktów w roku 2010 do 104,8 punktów w najnowszym badaniu.
  • Szybko rosnące koszty pracy prawdopodobnie powodują, że od dwóch lat ocena przychodów za okres ostatnich 12 miesięcy jest wyższa od oceny wyniku finansowego przedsiębiorstw. W pozostałych latach sytuacja była odwrotna.
  • Zjawisko to można zaobserwować także na poziomie regionalnym i branżowym – w ostatnich 2 latach jedynie w województwie mazowieckim oraz branży budowlanej wskaźnik oceny wyniku finansowego za poprzedni rok był wyższy od wskaźnika oceny przychodów. Może zaskakiwać obecność w tym gronie branży budowlanej, biorąc pod uwagę znaczący wzrost kosztów pracy oraz materiałów budowlanych.

Indeksom oceny długości czasu oczekiwania na zapłatę jeszcze nigdy nie udało się osiągnąć poziomu 100 punktów

  • Zatory płatnicze pozostają nierozwiązanym od 10 lat problemem sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Długość oczekiwania na zapłatę jest jedynym obszarem wchodzącym w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury, w którym ocena za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy zawsze wynosiła mniej niż 100 punktów.
  • Być może już niedługo to się zmieni. W roku 2019 zanotowano najwyższe wartości wskaźnika – 98,5 pkt. dla oceny ostatnich 12 miesięcy oraz 99,5 pkt. dla perspektyw na  najbliższy rok.
  • Jedynie w dwóch województwach – lubelskim oraz podkarpackim, indeks za ostatnie 12 miesięcy przekroczył 100 punktów.
  • Długość oczekiwania na zapłatę jest największym problemem dla branży produkcyjnej (średni indeks wynosi 97,3 pkt.) oraz małych firm (96,5 pkt.).

Piąty rok z rzędu średnia ocena zatrudnienia jest wyższa od 100 punktów

  • Ocena zatrudnienia za ostatnie 12 miesięcy wzrosła z 97,8 punktów w roku 2014 do rekordowych 100,4 punktów w ostatniej edycji badania.
  • Przedsiębiorcy z sektora mikro i małych firm nigdy wcześniej nie byli tak skłonni do  zatrudniania nowych pracowników – ocena zatrudnienia w kolejnych 12 miesiącach jest na najwyższym poziomie 104,8 punktów.
  • W roku 2020 zatrudnienie powinno wzrosnąć we wszystkich regionach i sektorach: indeksy wyprzedzające wahają się od  102,2 punktów w województwie warmińsko-mazurskim do 106,6 punktów w województwie dolnośląskim oraz od 104,1 punktów w handlu do 105,9 punktów w budownictwie.
  • Największa skłonność do  zatrudnienia występuje w średnich przedsiębiorstwach: indeksy za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy wynoszą odpowiednio 105,8 punktów oraz 106,2 punktów.

W ostatnich 10 latach ocena dostępności zewnętrznego finansowania była najlepiej ­ocenianym obszarem wchodzącym w skład ­ Ogólnego Wskaźnika Koniunktury

  • Spośród ośmiu obszarów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury dostępność do  finansowania zewnętrznego była w latach 2010–2019 najwyżej oceniana (średnia na poziomie 99,7 punktów).
  • W ciągu ostatnich trzech lat indeksy oceny dostępności zewnętrznego finansowania za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy przekraczały poziom 100 punktów, co  sugeruje polepszający się z każdym rokiem dostęp do finansowania zewnętrznego.
  • Wartości wskaźnika wyprzedzającego wahają się od 100 punktów w województwie świętokrzyskim do 104,2 punktów w województwie dolnośląskim.
  • Sektor produkcyjny jest jedyną branżą, w której indeks za ostatnie 12 miesięcy spadł poniżej 100 punktów.
  • Najlepszy dostęp do finansowania zewnętrznego deklarują firmy średnie oraz przedsiębiorstwa usługowe.

Rośnie wykorzystanie środków zewnętrznych przy finansowaniu działalności gospodarczej

  • Środki własne niezmiennie pozostają głównym źródłem finansowania działalności gospodarczej. Trzeba jednak zauważyć, że odsetek firm, które deklarują korzystanie ze środków zewnętrznych wzrósł w roku 2019 do rekordowego poziomu ponad 29%. Możemy się spodziewać, że w roku 2020 wzrośnie on o kolejne 2%.
  • Ze środków zewnętrznych najczęściej korzystały przedsiębiorstwa handlowe, które do tej pory finansowały działalność przede wszystkim ze środków własnych. Zanotowaliśmy wzrost odsetka firm, korzystających z zewnętrznego finansowania, z poziomu 26% do 35%.
  • Wykorzystanie środków zewnętrznych rośnie wraz z wielkością firmy – od 28% mikro firm do 63% średnich przedsiębiorstw.
  • Brak potrzeby (60% odpowiedzi) i niechęć do zadłużenia (29%) to  najważniejsze przyczyny nie korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej.

Ponad 26% małych firm prowadziło działalność eksportową

  • 18% mikro firm oraz 26% małych firm prowadziło działalność eksportową – najwięcej w branży produkcyjnej i handlowej.
  • Województwo lubuskie zostało po raz kolejny regionem z największym odsetkiem eksportujących mikro i małych przedsiębiorstw (28%). Na przeciwległym biegunie znalazły się województwa lubelskie i warmińsko-mazurskie (10%).
  • Jest dla nas zaskoczeniem niewielki odsetek eksporterów w gronie średnich przedsiębiorstw (20%). Być może wynika to z faktu, że  przychody generowane na rynku krajowym w ostatnim roku były oceniane przez firmy lepiej niż przychody z eksportu.

Rekordowy odsetek innowacyjnych mikro i małych przedsiębiorstw

  • W ostatnim roku 28% ankietowanych mikro i małych firm wdrożyło innowacje produktowe, a 19% z nich innowacje procesowe. W obu przypadkach są to najwyższe odsetki innowatorów w historii prowadzonych przez Bank Pekao badań.
  • Rozczarowują wskaźniki opisujące działanie średnich przedsiębiorstw – innowacje produktowe i procesowe wdrożyło jedynie 23% i 20% z nich.
  • Województwo kujawsko-pomorskie (33%) oraz branża produkcyjna (43%) odnotowały najwyższy odsetek firm wdrażających innowację produktową.
  • Województwo lubelskie (24%) dołączyło do kujawsko-pomorskiego i branży produkcyjnej (31%) jako lider innowacji procesowej.
  • Nakłady na innowacje nie są duże. Średnie wydatki na wdrożenie innowacji w ostatnim roku wyniosły 60 tysięcy złotych w mikroprzedsiębiorstwach, 228 tysięcy złotych w małych firmach oraz 343 tysiące złotych w średnich. Największe nakłady na innowacje poniosła branża produkcyjna (84 tysiące złotych) oraz przedsiębiorstwa z województwa lubuskiego i opolskiego (ponad 90 tysięcy złotych).
  • Głównym źródłem finansowania innowacji pozostają środki własne, ale powoli rośnie rola kredytu i leasingu, z którego skorzystało odpowiednio 13% i 7% innowacyjnych mikro i małych firm. W firmach średnich zewnętrzne źródła finansowania są znacznie popularniejsze – kredyt finansował innowacje w 35% średnich przedsiębiorstw.
  • W roku 2020 firmy w jeszcze większym stopniu niż w ostatnich 12 miesiącach powinny korzystać z kredytu (20%) i leasingu (13%) przy wdrażaniu innowacji produktowych i procesowych.

Dobra ocena otoczenia biznesu w roku 2019

  • Mikro, mali i średni przedsiębiorcy dobrze ocenili także otoczenie biznesu – w każdym z badanych obszarów indeksy znacznie przekroczyły poziom 100 punktów.
  • Jakość usług świadczonych przedsiębiorcom przez lokalną administrację (106,4 pkt.) oraz korzyści wynikające z przynależności do organizacji biznesowej (106,5 pkt.) osiągnęły 10-letnie maksima.
  • Lokalna administracja została najbardziej doceniona przez średnie przedsiębiorstwa (prawie 115 punktów).
  • Kontrole działalności gospodarczej są szczególnie uciążliwe dla małych (93,9 punktów) oraz średnich przedsiębiorstw (95,5 punktów).
  • Ocena usług doradczych świadczonych przez polskie banki w zakresie kredytów jest stabilna – w całym okresie badania wyniki dla tego obszaru wahały się od 103 do 107 punktów.
  • Przynależność do  organizacji biznesowych deklaruje 7% mikro, 15% małych oraz 29% średnich przedsiębiorstw.

Przez 10 lat usługi księgowo-podatkowe były tym obszarem działalności firm, który zdecydowanie najczęściej był realizowany przez firmy zewnętrzne

  • Outsourcing w dalszym ciągu cieszy się sporą popularnością wśród firm. Regularnie i okresowo z usług firm zewnętrznych korzysta odpowiednio 45% i 23% ankietowanych przedsiębiorstw.
  • Rekordzistami, jeśli chodzi o outsourcing, są przedsiębiorstwa z województwa świętokrzyskiego oraz branży produkcyjnej – ponad 50% zadeklarowało regularne korzystanie z usług firm zewnętrznych.
  • Niezmiennie przedsiębiorcy najchętniej wybierają outsourcing czynności księgowo-podatkowych – w tym roku wskazało je 81% ankietowanych firm. Na kolejnych miejscach znalazły się marketing i reklama oraz usługi logistyczno-transportowe (po 27% wskazań).

Rok 2019 z najlepszymi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej

  • Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej przez mikro i małe firmy są coraz lepsze. Średnia wartość 15 barier kwantyfikowanych w skali od 1 (brak bariery) do 5 (bardzo duża bariera) obniżyła się trzeci rok z rzędu do  rekordowo niskiego poziomu 2,66 punktów.
  • Najważniejszymi barierami rozwojowymi dla mikro i małych przedsiębiorstw są: wysokość podatków (3,62 pkt.), koszty pracy (3,47 pkt.) i obciążenia biurokratyczne (3,18 pkt.).
  • W układzie branżowym najbardziej krytyczne są przedsiębiorstwa budowlane (2,77 pkt.). Firmom tym znacznie bardziej niż pozostałym doskwierają problemy związane z obciążeniami biurokratycznymi oraz kompetencjami pracowników.
  • Średnie wartości barier rozwojowych są najmniejsze w mikroprzedsiębiorstwach (2,62 pkt.), dużo większe w firmach średnich (3,09 pkt.) i największe w małych przedsiębiorstwach (3,2 pkt.).

Pobierz ten artykuł

Pobierz